Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

Qashqadaryo viloyatida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish 

dinamikasi 

Kо‘rsatkichlar 

О‘lchov 

birligi 

2011 

yil 

2012 

yil 

2013 

yil 

2014 

yil 

Qishloq  xo‘jaligi  

yalpi  mahsuloti 

qiymati 

mln sо‘m 1826255,6 2439542,4 2618358,6  3078819,3 

Shu jumladan: 

 

 

 

 

 

Dehqonchilik  

mahsulotlari 

mln sо‘m 920759,7 1326317,5 1382107,2 1768482,3 

Chorvachilik  

mahsulotlari 

mln sо‘m 905495,9 1113224,9 1236251,4 1310337,0 

О‘tgan yilga 

nisbatan 

о‘zgarishi  

 % 

103,6 106,2 106,8 106,2 

Manba:  Qashqadaryo viloyat statistika boshqarmasi ma’lumotlari asosida 

tahlil qilingan. 

 

---

 

362

Ushbu jadvalda Qashqadaryo  viloyatining yalpi qishloq xo‘jaligi 

mahsulotlari hajmi ham 2011–2014-yillar davomida o‘sib borgan, ya’ni 

2011-yilda jami 1826255,6 mln so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilib, bu 

ko‘rsatkich 2014-yilda 3078819,3 mln so‘mni tashkil etgan. Dehqon-

chilik mahsulotlari yalpi qishloq xo‘jalik mahsulotlaridagi ulushi 2012-

yilda 50,4 foizni tashkil etib, 2014-yilda esa 57,4 foizni tashkil etgan. 

Chorvachilik mahsulotlarining hajmi esa mos ravishda 49,6 va 42,6 

foizni tashkil etgan. Demak, viloyatda chorvachilik bilan bir qatorda 

dehqonchilik mahsulotlari ham yetishtirish ko‘lami oshib bormoqda.  

Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va oziq-ovqat tovarlari ishlab 

chiqarish hajmlarini ko‘paytirish uchun quyidagi takliflarni amalga 

oshirish yuqori samaradorlikka erishish imkonini beradi: 

– aholini qishloq xo‘jalik mahsulotlari  va oziq-ovqat tovarlarining 

asosiy turlari bilan arzon narxlarda va uzluksiz ravishda ta’minlashni 

tashkil etish maqsadida mаhаlliy hokimliklar qoshida meva-sabzavot 

hamda uzum mahsulotlari va kartoshkani fermer xo‘jaliklaridan maqbul 

narxlarda sotib oladigan, saqlaydigan, tashiydigan, ichki iste’mol 

bozorlariga realizatsiya qiladigan, eksportini amalga oshiradigan hamda 

moliyalashtiradigan   ixtisoslashgan   kompaniyalar   tashkil  qilish   va  

ularni yetarli  miqdordagi  aylanma  mablag‘lar  hamda zarur  moddiy-

texnika  bazasi bilan ta’minlashni tashkiliy choralari ishlab chiqish; 

– bugungi kunda jahon miqyosida  kuzatilayotgan oziq-ovqat  

muammosi  salbiy oqibatlarining oldini olish uchun qishloq xo‘jalik 

ekinlarini   joylashtirishni optimallashtirish, ilm-fan tavsiyalaridan sama-

rali foydalanish va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish hamda yer 

maydonlari maqbullashtirilgan fermer xo‘jaliklari bo‘yicha 2012-yil 

hosili uchun qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirish hamda ularda 

ishlab chiqarish samaradorligini oshirish;  

– respublikadagi mavjud barcha dehqon va fermer xo‘jaliklarida 

qoramollar bosh sonini ko‘paytirishning tashkiliy choralarini ishlab 

chiqish; 

– Qashqadaryo viloyatining har bir tumanida yengil konstruksiyali, 

alternativ issiqlikdan foydalanish ko‘zda tutilgan issiqxonalar qurish; 

– suv tanqisligining yetishtirilayotgan hosilga salbiy ta’sirini 

yumshatishga qaratilgan texnik-muxandislik tadbirlari va suv 

resurslarining tejamkor   agrotexnologiyalarini ishlab chiqish; 

– mavjud qayta ishlash korxonalari va agrofirmalar tomonidan sotib  

olinadigan meva-sabzavot mahsulotlari uchun bo‘nak mablag‘lari berish 

va keyin sotib olingan mahsulotlar uchun to‘liq hisob-kitob qilish 

---

 

363

maqsadida uzluksiz naqd pul berib borishning mexanizmini takomillash-

tirish va muntazam  monitoringini yuritish; 

– sabzavot, poliz va  kartoshka ekinlarini fermer, dehqon 

xo‘jaliklari va shaxsiy tomorqa bo‘yicha asosiy, yosh bog‘-uzumzorlar 

oralig‘iga erta va o‘rta muddatlarda yetishtirilishi bo‘yicha takroriy 

maydonlarga joylashtirish; 

– fermer   xo‘jaliklari   bo‘yicha   meva-sabzavot ekinlari 

yetishtirish uchun urug‘lik,   ko‘chatlar,   yonilg‘i-moylash  mahsulotlari  

va  mineral  o‘g‘itlar  bilan ta’minlash; 

– dehqon xo‘jaliklari tomorqalarida ekiladigan ekinlar turlari va 

maydonlarini aniqlash hamda urug‘likka, ko‘chatlarga, yonilg‘i-moylash 

mahsulotlariga va mineral o‘g‘itlarga bo‘lgan talabini qondirish tizimini 

rivojlantirish; 

– sabzavot-poliz ekinlari kartoshkaning serhosil, kasallik hamda 

turli sharoitlariga bo‘lgan yangi navlari va birinchi duragaylarini 

yaratish;  

– chorvachilik yo‘nalishidagi fermer xo‘jaliklarining yer maydon-

larida davlat buyurtmasi uchun mahsulot yetishtirish bo‘yicha paxta va 

boshoqli don ekinlari joylashtirilmasligi, hisobiga ozuqa maydonlari 

ko‘payishi hamda oraliq va takroriy ekin maydonlarini ko‘paytirilishi 

hisobiga ozuqa birligi, go‘sht va sut ishlab chiqarish miqdorini oshirish; 

– tashkil etilgan parrandachilik fermer xo‘jaliklari va fabrikalari yer 

maydonlarida ozuqa ekinlari yetishtirish imkoniyati kengayganligi 

hisobiga parranda go‘shti va tuxum yetishtirish hajmini ko‘paytirish. 

– fermer xo‘jaliklarida inqirozga qarshi boshqarish strategiyasini 

shakllantirish.