Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

-  1 m

3

 suvning tannarxi, so‘m; 

Ш

н

 – shartnomada ko‘rsatilgan xarajatlar miqdori, ming so‘m; 

С

Т

 – ijtimoiy fondga to‘lovlar, ming so‘m; 

К – ko‘rsatilgan xizmat uchun ustama haq (nasossiz sug‘orilganda - 

20 foiz, nasoslar yordamida - 80 foiz), so‘m; 

С

м

 – yetkazib berilgan suv miqdori, ming m

3

. 

Ushbu formula orqali 1 m

3

 suv uchun to‘lovlarni aniqlashda 

viloyatda  2008 yilda SIU tomonidan 3681,5 mln so‘mlik qiymatga ega 

bo‘lgan xizmatlar bajarilganligi va viloyatning 512 ming gektar 

sug‘oriladigan yerlariga 4528 mln m

3

 suv sarf qilinishini inobatga 

oladigan bo‘lsak, 1 m

3

 suvning tannarxi quyidagicha aniqlash mumkin: 

 

3 6 8 1 5 0 0

3 0 3 7 2 3, 7 5

7 3 6 3 0 0

1, 0 4  s o ‘ m

4 5 2 8 0 0 0

Т н





 

 

  

Bizga ma’lumki, Qarshi magistral kanali irrigatsiya tizimlari 

boshqarmasi (ITB) va Mirishkor ITBlari asosan Amudaryodan nasoslar 

yordamida qishloq xo‘jaligi ekinlarini sug‘orish uchun suv oladi. Bunda 

elektroenergiya xarajatlarining keskin oshib ketishi ushbu tizimlardagi 

---

 

186

suv iste’molchilariga 1 m

3

 suvning tannarxini hisoblashda namoyon 

bo‘ladi. Ya’ni, ko‘rsatilgan xizmatlar uchun shartnoma qiymatining 80 

foizi miqdorida ustama haq belgilanib,  elektroenergiya xarajatlarini 

qoplash imkoniyatiga ega bo‘linadi. Shuningdek,  1 m

3

 suvning tan-

narxini quyidagicha aniqlaymiz: 

 

3681500 303723,75 2945200

1,53 so‘m

4528000

Тн





 

 

  

 

Demak, suv resurslaridan samarali foydalanish uchun SIU suv 

iste’molchilariga suvni taqsimlashda eng avvalo, suv olish nuqtalarini 

suv o‘lchash vositalari bilan jihozlashlari shart. Buning uchun esa, 

davlatimiz tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini ishga tushirish 

maqsadga muvofiq bo‘ladi. SIUlarning moddiy-texnika bazasini 

mustahkamlashda lizinglar orqali kerakli vositalar bilan ta’minlansa, 

suvdan foydalanishda behudaga yo‘qotishlar bo‘lmaydi va SIU 

ixtiyorida bo‘lgan sug‘orish inshootlari uyushma a’zolarining mulki 

hisoblanib, uni ishchi holatida saqlash ularning zimmasida bo‘ladi. 

Shuningdek, fermerlarga berilayotgan imtiyozli kreditlar maqsadli 

bo‘lib, asosan YOMM, urug‘lik, kimyoviy va biolaboratoriya vositalari, 

MTP xizmati, ish haqi va soliqlarga yo‘naltirilgan bo‘lib, SIU xizmati 

uchun to‘lov alohida aks ettirilmaganligini hisobga oladigan bo‘lsak, 

uyushmaning moliyaviy ahvoliga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun 

berilayotgan imtiyozli kreditlarda bugungi kun suv tanqisligini e’tiborga 

olib, kreditda SIU xizmatlari alohida qayd etilsa, bu uyushmaning 

moliyaviy barqarorligi ta’minlanadi va kelgusida davlat budjetidan  

sug‘orish tarmoqlari, inshootlari uchun ajratiladigan mablag‘lar 

tejalishiga olib keladi.