Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

Qashqadaryo viloyatining iqtisodiyot sohalariga ajratilgan kreditlar tahlili 

mlrd so‘mda 

Farqi 

T/r Tarmoqlar 2013-yil 

2014-yil 

(+;-)  

% 

1 

Sanoat 

355 634 

467 616 

111 982 

131,5 

2 

Qishloq xo‘jaligi 

283 794 

315 816 

32 022 

111,3 

3 

Savdo va umumiy 

ovqatlanish 

82 365 

131 624 

49 259 

159,8 

4 

Qurilish, transport va aloqa 

xizmatiga 

65 258 

74 038 

8 780 

113,5 

5 

Moddiy texnika va 

ta’minot 

23 461 

19 218 

- 4 243 

81,9 

6 

Maishiy xizmat 

23 500 

16 604 

- 6 896 

70,7 

7 

Iste’mol krediti 

6 917 

17 559 

10 642 

253,9 

 

Jami 

935 472 

1 208 631 

273 159 

129,2 

Manba: O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Qashqadaryo viloyati Bosh 

boshqarmasi ma’lumotlari asosida tahlil qilingan. 

 

Ushbu jadval ma’lumotlari tahlilidan ko‘rinib turibdiki, Qashqa-

daryo viloyati iqtisodiyot sohalariga kiritilgan investitsiyalar ko‘lami 

oshib borgan. Ayniqsa, sanoat sohasiga kiritilgan investitsiyalar 2014-

yilda 2013-yilga nisbatan 131,5 foizga, qishloq xo‘jaligi sohasiga 

---

 

252

kiritilgan investitsiyalar 111,3 foizga va savdo va umumiy ovqatlanish 

sohalariga kiritilgan investitsiyalar esa 159,8 foizga oshganligini ko‘rish 

mumkin. Biroq viloyatning moddiy texnika va ta’minot sohasiga 

yo‘naltirilgan mablag‘lar 18,1 foizga, maishiy xizmat ko‘rsatish 

sohasiga berilgan kreditlar esa 29,3 foizga kamayganligini ko‘rish 

mumkin. Demak, viloyatning moddiy texnika va maishiy xizmat 

ko‘rsatish sohalarini rivojlantirish borasida ancha ishlar qilinishi 

kerakligini ma’lumotlar tahlili orqali bilish qiyin emas. Binobarin, bu 

masala bo‘yicha viloyat va tuman hokimlari jonbozlik ko‘rsatishlari 

hamda zamonaviy maishiy xizmat ko‘rsatish bo‘yicha chora-tadbirlar 

ishlab chiqilishi kerakligini va moliyalashtirishda mahalliy budjet 

mablag‘larini yo‘naltirish ishlarini amalga oshirishlari lozim bo‘ladi. 

Ta’kidlash joizki, so‘nggi yillarda respublika qishloq xo‘jaligida 

resurslardan samarali foydalanishning iqtisodiy va huquqiy 

 

mexanizmlarini takomillashtirish yuzasidan qator tadbirlar ishlab 

chiqilmoqda. Xususan, «Qishloq taraqqiyoti va faravonligi yili Davlat 

dasturi» doirasida «Fermer xo‘jaliklari to‘g‘risida»gi, «Dehqon xo‘jaligi 

to‘g‘risida»gi, «Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida»gi amaldagi 

qonunlarga fermer xo‘jaliklariga berilgan yer maydonlari hajmini 

muqobillashtirishni, yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va yer-suv 

resurslaridan foydalanish bo‘yicha javobgarlikni oshirishni ko‘zda 

tutuvchi o‘zgartirishlar kiritilgan va tasdiqlangan. 

Mazkur dasturda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan barcha ishlar 

uchun mablag‘lar va ularning moliyaviy manbalari aniq ko‘rsatilgan. 

Davlat vazifalari doirasida sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini 

yaxshilash bo‘yicha 2008–2012-yillarda kompleks chora-tadbirlari 

amalga oshirilmoqda. Jumladan, fermer xo‘jaliklariga ularning 

uyushmasi orqali 130 ta ekskavatorlar, 30 ta buldozerlar va melioratsiya 

mashinalari yetkazib berish; 12234 km magistral, tumanlararo va 

xo‘jaliklararo kollektorlarni va 2828 km yopiq, gorizontal va vertikal 

drenajlarni qurish, qayta tiklash va ta’mirlash; 3006 ta tik drenaj va 

sug‘orish quduqlarini tiklash, ta’mirlash va qayta qurish; irrigatsiya 

inshootlarini (kanallar, suv omborlari, gidrotexnik inshootlar)ni 

ta’mirlash; 68 ta meliorativ nasos stansiyalarini, 458 ta kuzatish 

tarmoqlarini, 4472 ta gidrotexnik qurilmalarni, 5250 ta gidropostlarni, 

2710 ta nasos agregatlarini ta’mirlash va qayta tiklash; 4639 km 

kanallarni, 305 mln kub metr suv omborlarini qurish va qayta ta’mirlash; 

2009–2020-yillarga mo‘ljallangan tomchilab sug‘orish dasturini ishlab 

---

 

253

chiqish va amaliyotga joriy qilish uchun jami 213,4 mlrd so‘m (142,5 

mln dollar) mablag‘lar ajratilgan. Shu asosda 2009-yildan respublika 

bo‘yicha jami 3710 ga maydonga tomchilatib sug‘orish texnologiyasini 

joriy qilish ishlari boshlangan.  

O‘zbеkistоn Rеspublikаsi  Оliy Mаjlisining 1998-yil 24-dеkаbrdа 

qаbul qilingаn  «Invеstitsiya fаоliyati to‘g‘risidа»gi qоnunidа Fermer 

xo‘jаligigа xоrijiy invеstitsiyalаrni jаlb qilish yo‘llаri ko‘rsаtilgаn. 

Kichik vа o‘rtа biznеs mеzоnlаrigа muvоfiq kеlаdigаn xususiy, 

kichik, qo‘shmа, dеhqоn, fermer xo‘jаliklаri vа аksiyadоrlik jаmiyatlаri 

Yevrоpа tiklаnish vа  tаrаqqiyot bаnki hаmdа  Оsiyo tаrаqqiyot bаnki 

krеditlаrining оluvchilаrigа  аylаndilаr. 

Qashqadaryo viloyatiga Xorijiy investitsiya dasturi bo‘yicha 2014-

yilda jami 4 ta obyektda 9737,46 mln so‘mlik rekonstruksiya ishlari 

amalga oshirilishi rejalashtirilgan. 1-chorak rejasi bo‘yicha 1979,22 mln 

so‘mni tashkil etib, amalda 1293,61 mln so‘mlik yoki rejaga nisbatan 65 

foiz ishlar amalga oshirildi (11.3.1-jadval).  Shundan: