Deb xom ashyo, material, yoqilgʻi, energiya va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaruvchi yoki aholiga xizmat koʻrsatuvchi

Rangli metallurgiya - og’ir industriyaning muhim tarmog’i. Elektrotexnika, elektronika, 
aviatsiya, raketasozlikni rangli metallurgiyasiz tasavvur qilib bo’lmaydi. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlar rangdor metallurgiya uchun katta hom ashyo zahiralariga ega. 
Bu tarmoq sobiq Ittofoq  Polsha, Vengriya, Yugoslaviya, Xitoyda juda ham yaxshi rivojlangan. 
Ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda AQSh, Kanada, Frantsiya, Yaponiya, Avstraliyada rangli 
metallarning katta zaxiralari bor. 
Mashinasozlik sanoati. Mashinasozlik har qanday mamlakatning texnika taraqqiyoti va 
mustaqilligining asosidir. 
Mashinasozlik xalk xo’jaligining barcha tarmoqlari uchun mashina va uskunalar, madaniy va 
maishiy buyumlar, harbiy mashinalar ishlab chiqaradi. 
AQSh yuqori darajada rivojlangan mashinasozligi bilan ajralib turadi. AQShda mashina va 
uskunalarni barcha turlari ishlab chiqariladi. AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya, Yaponiya 
kapitalistik dunyo mashinasozlik mahsulotining 80 %i beradi. 
1993 yilga kelib jahonda 3 ta yirik avtomobil sanoati regioni tashkil topdi: G’arbiy Evropa (33 
%), Shimoliy Amerika (30 %) va Yaponiya (30 %). Bu uchta regiondagi avtomobil sanoatining 
farqi shundaki, AQShning ishlab chiqargan avtomobillari ichki bozorda bo’lsa, G’arbiy Evropa, 
ayniqsa Yaponiya tashqi bozorga ishlaydi. 
Kemasozlik sanoatining gurkirab o’sishi 60 yillardan 70 yillargacha  to’g’ri  keladi.  Bundan  
tashqari  kemasozlik geografiyasida ham tub o’zgarishlar yuz berdi.  
Kemasozlikda keyingi yillarda juda katta o’zgarish, siljishlar yuz berdi. Agarda 60 yillarda 
Koreya Respublikasida kema ishlab chiqarish bo’lmagan bo’lsa, 80 yillarga kelib u dunyoda kema 
ishlab chiqarishda 2chi o’ringa chiqib oldi. Yaponiya va Koreya dunyoda yirik kema ishlab 
chiqarish bilan bir qatorda, ularni eksport qiladi. Yaponiya dunyo kema eksportini 40 % ni, Koreya 
esa 33 % tashkil etadi. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlarda mashinasozlikning barcha tarmoqlari rivojlangan edi. Sobiq 
ittifoq mashinasozligi AQSh dan keyin ikkinchi o’rinda, bazi mashinasozlik tarmoqlari bo’yicha 
birinchi o’rinda (metall qirquvchi stanok, traktor, kombayn, teplovoz, elektrovoz) bo’lgan.  
Kimyo sanoati.   Xalq xo’jaligining muhim tarmoqlaridan yana biri kimyo sanoatidir. U 
texnika taraqqyotida juda katta ahamiyat kasb etadi. Quyidagi tarmoqlarga bo’linadi: 
1) 
asosiy kimyo: (kislota ishqor); 
2) 
organik sintez kimyo. (sintetik materiallar); 
3) 
sintetik materiallar sanoati (kauchuk). 
Kimyo sanoati xalq xo’jaligining boshqa tarmoqlarini jadalroq rivojlanishi va joylanishiga tasir 
ko’rsatmoqda. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlari kimyo sanoati uchun xilma-xil hom-ashyoga ega edi. Kimyo 
sanoati mahsuloti umumiy hajmi bo’yicha sobiq Ittifoq dunyoda ikkinchi o’rinda turar edi.  

 
57

Dunyo mamlakatlari orasida AQSh alohida ajralib turadi. Yaponiya, Osiyo, Buyuk Britaniyada 
juda yaxshi rivojlangan. Shu bilan birga Afrika, Lotin Amerikasi mamlakatlarida bu sanoat endigina 
rivojlanib kelmoqda.