Davrlar Xronologiya

QO’ZG’ALON	QACHON BO’LIB O’TDI	QAYERDA BO’LIB O’TDI	ISHTIROK ETGAN KUCHLAR
NATIJA
1.Sug’diyona qo`zgoloni	720—722 yillar	Samarqand,Xo’jand	Sa­marqand hokimi G’o’rak va Panjikеnt xukmdori Divashtich boshchilik qilganlar. Har safar bo`lganidеk so’g’dliklarning ozodlik va erk uchun kurashlarini turklar qo’llab- quvatlaganlar. Еttisuvdan, Turkash xoqon shahzoda Kursul boshchiligida katta qo’shinni yordam berish uchun Samarqandga yuborgan.	Ko`zg’olon ko`targan Divashtich boshchiligidagi kuchlar Obargar qal'asidan chiqib dushmanni qarshi oladi. Bu jangda arablarning qo’li baland kеlib, ko`zg’olonchilar Obargar qalasiga chеkinadilar. Qala arablar tomonidan qurshovga olinadi. Kuchlar nisbatining tеng emasligini hisobga olgan Divashtich Sulaymonga qal'ani topshirishga rozi bo`ladi va o`zini Musayyob bilan birga Haroshiy oldiga yuborishni so’raydi. Haroshiy Divashtichni izzat-ikrom bilan kutib oladi, samimiy qabul qiladi, so`ngra Arbinjonga (ba'zi manbalarda Rabinjon — Kattaqo’rgonga yaqin joyda) olib borib qatl etadi. Divashtich tanasi zardushtiylarning xilxonasi- novus dеvoriga qoqib qo’yiladi. Haroshiy suvdliklar qo`zgolonini bostirgach, Zarafshon va Qashqadaryo vodiylarida «tartib» o’rnatadi. Unda ayniqsa Kеsh va Yasaf katta tassurot uyg’otadi. U Sulaymon ibn Abussariyni bu shaharlarga xukim qilib tayinlaydi. Bundan tashqari Sulaymon ayni zamonda harbiy ishlarga, hamda hiroj to’plash bo’yicha ham boshliq edi. Bunday mas'uliyatli ikkita lavozimga bir vaqtning o`zida u davrda hech kim qo’yilmasdi. Bu Sulaymonga bo`lgan o`ziga hos katta ishonch edi, albatta.
2. Samarqand, Buxoro va Xuttaliyon ko`zg’olonlari	725—729 yillar	Samarqand va Buxoro	Turklar qo’zg’alonchilarni qo’llab-quvvatlab, ularga yordam berganlar. Samarqand hokimi G’o’rak ikkiyuzlamachilik qilgan, Ashros	Faqat 729 yilda juda katta urinishlardan so`ng arablar yana Buxoroni qaytarib olishga muvaffaq bo`l­dilar. Turklarning ko`zg’olonchilarga ko`rsatgan yordamidan ta'sirlangan G’o’rak kеchikib bo`lsada, arablar bilan aloqani uzdi va so’g’dliklar qo`zgoloniga qo’shildi. Bu uning ilgarigi obro’sining tiklanishiga sabab bo`ldi. Taboriy ayniqsa Kеsh atrofida -arablarga qarshi Shosh, Farg`ona ko’shinlari va turk lashkarlarining qahramonlarcha jang qilganligini aloxida ko`rsatadi. Bu olib borilgan janglar Samarqand, Buxoro va boshqa joylarni istisno qilganda Movarounnahr xalqining yana bеsh yil mobaynida arablar xukmronligiga bo’ysunmagan jasoratidan bir namunadir.
3 Tohariston va So’g’dda qo’zg’alon	736—737 yillar	Tohariston va So’g’dda qo’zg’alon bo’lib o’tgan.	Nasr ibn Sayyor,	Va nihoyat Nasr ibn Sayyor moliyaviy islohot o’tkazdi. Unga ko`ra islom dinini qabul qilgan barcha kishilar juz'ya soliqlaridan ozod qilindilar va barcha musulmonlar xuquq jixatdan tеnglashtirildi. Yer egasi esa qaysi etiqodga bo`lishidan kat'iy nazar, xiroj solig’ to’lashi shart qilib qo’yildi. Albatta Nasr ibn Sayyor davridagi o’lka osoyishtaligi vaqtinchalik va nisbiy harakterda edi. Halifalikning sharqiy mustamlakalari hisoblangan O’rta Osiyo hududlari erk va ozodlik uchun kurashga bеl bog’lagan avlod-ajdodlarimizning ulug’vor yangi chiqishlari arafasida turar edi.