Davolash va Tibbiy pedagogika fakulteti 5

 
REPRODUKTIV  SALOMATLIKNI  SAQLASh  ChORALARI.  OILANI  REJALAShTIRISh. 
KONTRASEPSIYa. 
  
Oxirgi  o‘n  yilliklarda  reproduktiv  muammo  barcha  dunyo  olimlari  e‘tibor  markazini  egallaydi. 
O‘zbekiston  respublikasida  demografik  xolat  va  oilani  mustaxkamlash  og‘ir  oddiy  bo‘lmagan  muammo 
xisoblanib, bu masalaning echimini to‘g‘ri echilishi Davlatimiz kelgusi ravnaqiga asosiy o‘rin to`tadi. Shu 
sababli oilani rejalashtirish va ayollar reproduktiv salomatligini saqlash asosiy o‘ringa ega.  
Salomatlik bu – jismonan, ruxan, sostial muxitdagi to‘liq unumdorligidir.  
VOZ  qonstitustiyasi  e‘lon  qiladikim,  «sog‘lik  –  bu  asosiy  inson  xuquqlaridan  biri».  Bu  xuquq 
barcha  ayollar  uchun  ta‘minlanishi  lozim,  chunki  ayol  zoti  axolining  ko‘p  qismini  tashqil  etadi.  Jamiyat 
ayollar  sog‘lig‘ini  investerlashi  lozim.  OON  va  dunyo  banki  tekshiruvlari  shuni  tasdiqlagankim  ayol 
sog‘ligini investirlash jamiyat eqonomik ravnaqiga olib keladi.  
Qachon bolani oilada dunyoga keltirish va ularning sonini tanlash inson xuquqi xisoblanadi. Oilani 
rejalashtirish  asosida  odamlar  va  ularning  oilasi  va  inson  jamiyati  bu  xuquqdan  foydalaniladi. 
Kontrastepstiv vositalarini va uning turlarini to‘g‘ri tanlash oilani rejalashtirish va sog‘lom bola tug‘ishga 
olib  keladi.  Kontrastepstiya  vositasini  kim  tanlashi  kerak  degan  savol  tug‘iladi.  Ayol  va  uning  turmush 
o‘rtogi vosita turini tanlash xuquqiga ega. Tibbiyot xodimining vazifasi maslaxat berish to‘g‘ri tanlashga 
ko‘maklashish.  
Homiladorlikdan  saqlovchi  kontrasteptiv  vositalar  unumli  va  foydali  bo‘lishi  lozim.  XX  asr 
oxirigacha  homiladorlikdan  saqlashning  asosiy  uslubi  tibbiy  abort  xisoblangan. Abortga  ko‘rsatma  bo‘lib 
kelgan oilada juda yosh bola borligi yoki bola bo‘lishini xoxlamaslik.  
Bugo`ngi  kunda  ushbu  muammo  yuzasidan  O‘zbekiston  Respublikasida    zamonaviy 
kontrastepstiya vositalarning barcha turlarini qo‘llashi uchun sharoit yaratilgan va axolining tibbiy saviyasi 
oshirilgan.  
Oila  — asosiy  madaniy  boylik,  bizning  «qo‘rg‘on»,  suyanchiq,  g‘amxo‘r  va  baxt  bulog‘i.  Yosh 
oilalar  kelishib  sog‘lom  bolani  dunyoga  keltirish  bilan  birga  uning  kelgusini  va  yuqori  samarali  xayotini 
ta‘minlash to‘g‘risida fikrlashadi.  
Oilani rejalashtirishda va kelgusi avlodni bunyod etishda yoshlar aqlan yondashib kontrastepstiya 
vositalaridan foydalanishadi.  
Dunyoda xar yili 50 mln abort qilinadi va onalar o‘limi strukturasida kriminal abort asosiy o‘rin 
egallaydi.  
Homiladorlik profilaktikasi 100% ishonchli qo‘llash uchun oddiy, arzon, qaytar jarayon va barcha 
ayollar qo‘llashi mumqin bo‘lishi maqsadga muvofiq.  
Qadim zamonlardan beri istalmagan homiladorlikni oldini olish masalasi asosiy muammo bo‘lib 
kelib,  bu  maqsadda  jinsiy  aloqadan  saqlanib,  tabiiy  xayot  tarzi  buzilgan.  Homiladorlik  yuzaga  kelishi 
mexanizmi  to‘g‘risida  aniq  tasavvurga  ega  bo‘lmay  turib  -  istalmagan  homiladorlikni  oldini  olish 
maqsadida  turli  uslublar  qo‘llanilgan.  Shu  asosida  yangi  va  keng  tarmoqli  ilm  yuzaga  kelgan  – 
kontrastepstiya. 
Homiladorlikdan  saqlanish  uslublarining  asosiy  maqsadi  erkak  tuxum  xujayrasining  ayol  tuxum 
xujayrasiga qo‘shilmasligi va tuxumning keyingi rivojlanishini oldini olish xisoblanadi.  
 
Kontrastepstiyaning quyidagi turliri mavjud: 
1. Kombinastiyalashgan oral kontrastepstiya. 
 
2. Oral kontrastepstiyalar, faqat progestinli, «mini-pili». 
 
3.  Uzoq  muddatli  gormonal  kontrastepstiya  (in‘ekstion,  implantastion,  gormonal  qin 
xalkasi). 
 
4. Postkoital kontrastepstiya. 

---

161 
 
 
5. Bachadon ichi vositasi 
 
6. Erkak va ayol prezervativlari. 
 
7. Barerli  kontrastepstiyalar (bachadon bo‘yni qalpogi, qin diafragmasi). 
 
8. Spermistidlar (aylanasimon, tabletkalar, pasta, malxamlar, jele, gubka, plenka). 
 
9. Tabiiy turlari (kalendar, xaroratni o‘lchash). 
 
10. Jinsiy aloqani uzish (coitus interruptus). 
 
11. Xirurgik sterilizastiya (vazektomiya, bachadon naylarini boylash ). 
 
Kontrastepstiya  turini  tanlash  murakkab  vazifa  xisoblanadi.  Bir  ayol  uchun  unumli  xisoblangan 
turi,  boshqa  ayol  uchun  zararli  xisoblanishi  mumqin.  Ko‘p  davlatlarda  shu  bilan  birgalikda  bizning 
Respublikamizda  kontrastepstiyani turini tanlash individual va oilani rejalashtirish mutaxassisi ishtirokida 
amalga oshiriladi. Oila jufti uning turini tanlashga asosiy rol o‘ynaydi va qo‘llash bo‘yicha javobgar shaxs 
xisoblanadi.