Davletova Muhabbatning "Impuls "


Yangi mavzu bayoni: Impuls



Download 196,4 Kb.
bet6/10
Sana31.01.2022
Hajmi196,4 Kb.
#420175
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
implus-5

Yangi mavzu bayoni: Impuls.
Kuch impulsi
lmpuls lotincha “impulsus" so'zidan olingan bolib, “turtki” degan ma'noni bildiradi.
Jismlarning o‘zaro ta’siri natijasi kuchdan tashqari ta'sirlashish vaqtining davomiyligiga ham bog‘liq. Bunga ishonch hosil qilish uchun quyidagi tajribalarni o'tkazib ko'raylik.
1-tajriba. Osmaga jismni ip orqali 84-rasmda ko`rsatilgandek osib qo'yaylik. Birinchi galda jismning ostiga bog`langan ipni sekin-astalik bilan pastga tortamiz. Bunda jismni tayanch bilan bog`lab turgan ip uziladi. Ikkinchi galda ipni tez, ya'ni siltab pastga tortamiz. Bunda jism ostidagi ip uzilishiga guvoh bo‘lamiz.
2-tajriba. Stol ustiga sirtlari silliq bo‘lgan ikkita taxtachani ustma-ust qo‘yaylik. Ostdagi taxtachaga ip bog'langan bo‘lsin. Birinchi galda ostdagi taxtachani sekin- asta tortamiz. Bunda ostki va ustki taxtacha bir-biriga nisbatan siljimasdan stol ustida sirpanadi. Ikkinchi galda ostdagi taxtachani tez, ya’ni siltab tortamiz. Bu holda ustki taxtacha ostki taxtacha ustida sirpanib orqaroqda qoladi yoki tushib ketadi (85-rasm).
Ikkala tajribadan xulosa chiqarish mumkinki, haqiqatdan ham, jismlarning o‘zaro ta’siri natijasi faqat kuchga emas. balki uning ta’sir vaqti davomivligiga ham bog‘liq. Shuning uchun kuch impulsi degan kattalik kiritilgan.
Kuch impuisi jismga ta’sir etayotgan kuchning shu kuch ta’sir etgan vaqtga ko'payimasiga teng. ya’ni:
→ →
I = Ft.
Xalqaro birliklar sislemaskla kuch impulsining birligi N • s. 1 N • s li imptils - bu 1 s davomida ta’sir etuvchi 1 N kuch impulsidir.
Kuch impulsi vektor kattalik bo'lib. uning yo'nalishi kuchning yo'nalishida bo'ladi.
Jism impulsi
Kamdan kam uchrasada. avtomashinalaming to'qnashib ketishi, ba'zi hollarda yo'l chetidagi simyog’och, daraxt yoki boshqa narsalarga borib urilishi sodir bo'lib turadi. Masalan. agar avtomobil 30 km/soal tezlikda yo`l chetidagi simyog'ochga urilsa, simyog’och shikastlanishi yoki yiqilishi mumkin. Agar shunday tezlikda kelayotgan velosiped simyog'ochga urilsa, simyog’och shikasilanmaydi. Chunki velosipedning (havdovchi bilan birgalikda) massasi avtomobilning massasidan ancha kichik.
Agar avtomobilning tezligi katta, masalan, 90 km/soat bo'lsa, simyog'ochga urilish zarbi tezligi 30 km/soat bo'lgandagiga nisbatan ancha каttа bo'ladi.
10 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 10 g massali jismning devorga urilish zarbi xuddi shunday massali tezlik bilan harakatlanayotgan 100 g massali jismning unlish zarbidan kichik bo'ladi.
Miltiq otilganda uning 10 g massali o’qi 600 m/s tezlik bilan harakatlanmoqda deylik. O'q bunday tezlik bilan yupqa taxtani teshib o'tadi. Chunki каttа tezlikda harakatlanayotgan 10 g massali o'qning urilish zarbi 10 m/s tezlikda harakatlanayotgan shunday massali jismning unlish zarbidan ancha katla.
Yuqorida keltirilgan misollardan quyidagi xulosalar kelib chiqadi:

  1. Harakatlanayotgan jismning tezligi o'zgarmaganda massasi qancha katta bo`lsa, uning urilish zarbi ham shuncha katta bo'ladi.

  2. Harakatlanayotgan jismning tezligi qancha katta bo`lsa, uning unlish zarbi ham shuncha katta bo'ladi.

Demak, jism harakalim tavsiflash uchun jism massasi va uning tezligi alohida tarzligi emas, balki ularni birgalikda qarash kerak. Shu maqsadda jism impulsi degan fizik kattalik kiritilgan.
Jism massasining uning tezligiga ko'payimasi jism impuisi deb ataladi. ya'ni:
→ →

Download 196,4 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish