Davlat va huquq

Mazkur  holda  mehnat  qonunlari  buzilganmi?  Mazkur 
ish dan bo‘shatish S. huquqlarini buzish hisoblanadimi? Agar 
shunday  bo‘lsa,  S.  o‘z  huquqlarini  qay  tarzda  himoya  qila 
oladi?
Topshiriq.
 
Mazkur  vaziyatni  ко‘rib  chiqing  va  mehnat  qonun-
lari  normalariga  asoslangan  holda  uni  hal  qilishga  urinib 
ko‘ring.

---

116
24-§.  MEHNATGA  НАQ  TO‘LASH  VA  INTIZOM
MEHNAT  HAQI  MIQDORINI  BELGILASH
Mehnat shartnomasi shartlari va mehnat qonun hujjatlariga binoan har bir 
xodimning mehnat haqi uning shaxsiy mehnat hissasi va sifatiga bog‘liq. Bun-
da jinsi, yoshi, irqi, millati va hokazolarga qarab mehnat haqi miqdorlarini har 
qanday pasaytirish taqiqlanadi.
Ishlayotgan malakasi yoki uning lavozimi har bir kimsaning aniq hissasini 
to‘liq qayd qila olmaydi. Shu sababli mehnat uchun mukofotlarning aniq indi-
vidual miqdorlari ish haqining turli tizimlari yordamida belgilanadi.
Ish haqi — xodimga bajarilgan ish uchun mukofot sifatida 
muntazam  to‘lanadigan,  mehnat  shartnomasida  kelishilgan  pul 
summasidir.
O‘zbekiston  Respublikasida  mehnatga  haq  to‘lashning  ikki  asosiy  shakli 
qo‘llanadi — vaqtbay va ishbay.
Vaqtbay tizimdan ko‘pincha ish haqi ishlagan vaqtidan kelib chiqib va la-
vozim maoshiga binoan yoziladigan xizmatchilar mehnatini baholashda foyda-
laniladi.
Ishbay tizimda ishchilar mehnatini baholashda har bir tayyorlangan mahsu-
lot birligining sifatiga binoan to‘lanadigan haq tushuniladi.
Mehnat haqining miqdori ish beruvchi bilan xodim o‘rtasidagi kelishuvga 
binoan belgilanadi. Bunda muayyan davr uchun ish vaqti me’yorini ishlab ber-
gan va mehnat vazifalarini to‘liq bajargan xodimning mehnat haqi mehnat qo-
nunlari bilan belgilangan eng kam miqdordan oz bo‘lishi mumkin emas va eng 
ko‘p miqdori biron bir tarzda cheklanmaydi.
Mehnatga  haq  to‘lash  muddatlari  mehnat  shartnomasini  imzolashda  keli-
shib olinadi, biroq har yarim oyda bir martadan kam bo‘lmasligi shart.
Mehnat  haqining  eng  kam  miqdoriga  qo‘shimcha  to‘lovlar  va  ustamalar 
hamda mukofotlar va rag‘batlantirish tarzidagi boshqa to‘lovlar qo‘shilmaydi.

---

117
O‘n  sakkiz  yoshga  to‘lmagan  xodimlarning  kundalik  ish 
vaqti qisqartirilgan hollardagi mehnatiga haq kundalik ish vaqti 
to‘liq bo‘lgan chog‘da tegishli toifadagi xodimlarga beriladigan 
miqdorda to‘lanadi.
Korxonalarda  o‘qishdan  bo‘sh  vaqtida  ishlayotgan  o‘quv-
chilarning mehnatiga ishlagan vaqtiga mutanosib ravishda yoki 
ishlab chiqargan mahsulotiga qarab haq to‘lanadi.