Davlat va huquq nazariyasidan oraliq nazoratga javob tayyorlayotgan

Muammoli vaziyatlar; 

1.  O’zbekiston  Respublikasida  qanday  huquqiy  hujjatlar  normativ-huquqiy 

hujjatlar hisoblanadi? 

2.  Oliy  sud, Konstitutsiyaviy sud hamda  Bosh prokuror  chiqaradigan  huquqiy 

hujjatlar maqomi qanday? 

 

Bilamizki, O`zbekiston Respublikasining 2021-yil 20-aprelda qabul qilingan 

"Normativ-huquqiy  hujjatlar  to`g`risida"gi  qonunda,  normativ-huquqiy  hujjatga 

batafsil ta'rif berib o`tilgan. 

 

Normativ-huquqiy  hujjat  ushbu  qonunga  muvofiq  qabul  qilingan, 

umummajburiy  davlat  ko`rsatmalari  sifatida  huquqiy  normalarni  belgilashga, 

o`zgartirishga  yoki  bekor  qilishga  qaratilgan  rasmiy  hujjatdir.

1

 Demak,  normativ-

huquqiy hujjat mamlakatimizning butun hududida, barcha davlat organlari, jamoat 

birlashmalari,  mansabdor  shaxslar  va  fuqarolar  shuningdek  chet  el  fuqarolari  va 

fuqaroligi bo`lmagan shaxslar uchun majburiy xarakterga ega.  

O`zbekiston  Respublikasi  "Normativ-huquqiy  hujjatlar  to`g`risida"gi 

qonunning 6-moddasida normativ-huquqiy hujjatlarning turlari keltirib o`tilgan.  

1.  O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi; 

2.  O`zbekiston Respublikasining qonunlari; 

 

1

 ҚҲММБ: 03/21/682/0354-сон 20.04.2021 й. 

---

3.  O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlari; 

4.  O`zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlari; 

5.  O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari; 

6.  Vazirliklar,  davlat  qo`mitalari  va  idoralarning  buyruqlari  hamda 

qarorlari; 

7.  Mahalliy davlat hokimiyati organlarining qarorlari.

2

 

Yuqorida  keltirib  o`tilgan  turlarning  ayrimlari,  ya'ni:  O`zbekiston 

Respublikasining  Konstitutsiyasi  va  qonunlari,  O`zbekiston  Respublikasi  Oliy 

Majlisi palatalarining qarorlari qonunlardir. Yuqorida keltirib o`tilgan qonunlardan 

keyin  turuvchi:  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  farmonlari  va  qarorlari, 

O`zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  qarorlari,  vazirliklar,  davlat 

qo`mitalari va idoralarning buyruqlari hamda qarorlari, mahalliy davlat hokimiyati 

organlarining  qarorlari  qonun  osti  hujjatlardir.  Mazkur  qonun  osti  hujjatlar  amal 

qilish  xususiyatlari  jihatdan  o`zidan  yuqori  turuvchi  qonunlarga  zid  bo`lmasligi 

lozim.  Ko`rinib  turibdiki,  biz  keltirib  o`tgan  normativ-huquqiy  hujjatlar  orasida 

Oliy sud, Konstitutsiyaviy sud hamda Bosh prokurorning chiqargan buyruq, qaror 

va  boshqa  huquqiy  hujjatlari  mavjud  emas.  Demak,  bularni  huquqni  qo`llash 

hujjatlari deb olsak bo`ladi.  

 

Hozir biz Oliy sud, Konstitutsiyaviy sud hamda Bosh prokuror chiqaradigan 

huquqiy  hujjatlar  maqomi  qanday  ekanligiga  alohida  to`xtalib  o`tamiz. 

O`zbekiston  Respublikasi  Bosh  prokurori  o`z  vakolatlari  doirasida  buyruq,  turli 

huquqiy  hujjatlar  hamda  ma'lum  vaziyatlarda  qaror  chiqarishi  mumkin.  Bosh 

prokuror chiqarayotgan buyruqlar umumiy yoki individual harakterga ega bo`lishi 

mumkin.  Umumiy  harakterga  ega  buyruqqa  Bosh  prokurorning  "Prokuratura 

organlariga  xizmatga  qabul  qilish,  hizmatni  o`tash  tartiblarni  belgilash 

to`g`risida"gi  131-sonli  buyrug`ini  ko`rsatish  mumkin.  Bosh  prokurorning  ushbu 

buyrug`ining umummajburiy jihati shundaki, bunga barcha prokuratura organlariga 

hizmatga kirmoqchi bo`lgan fuqarolar amal qilishi majburiydir. Bosh prokurorning 

individual harakterdagi buyruqlariga esa ma'lum bir shaxsga qaratilgan buyrug`ini 

keltirishimiz mumin. Masalan, "J. Boboyevga Adliya katta maslahatchisi darajasini 

berish  to`g`risida"gi  buyrug`i.  Yuqorida  keltirilgan  buyruq  faqat  J.  Boboyevga 

tegishli  hisoblanadi.  Bosh  prokuror  qanday  hollarda  qaror  qabul  qiladi?  Bosh 

 

2

ҚҲММБ: 03/21/682/0354-сон 20.04.2021 й 

---

prokuror  faqat  boshqa  davlat  organlari  bilan  qo`shma  qaror  shaklida  qaror  qabul 

qila  oladi.  Bunga  misol  tariqasida  O`zbekiston  Respublikasi  bandlik  va  Mehnat 

munosabatlari  vazirligi,  O`zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi,  O`zbekiston 

Respubliksi 

Adliya 

vazirlgi 

hamda 

O`zbekiston 

Respubliksai 

Bosh 

prokuraturasining  "Prokuratura  organlari,  sudlar,  FHDYO  va  davlat  notarial 

idoralarining  xizmat  ko`rsatuvchi  va  texnik  hodimlar  lavozimlarining  me`yorlari 

va  ularni  kiritish  shartlarini  tasdiqlash  to`g`risida"gi  qarorini  keltirishimiz 

mumkin.

3

  

 

Albatta,  Konstitutsiyaviy  sud  ham  o`z  vakolatlari  doirasida,  ma'lum  bir 

masala  yuzasidan  qaror  yoki  xulosa  chiqaradi.  Konstitutsiyaviy  sud  qachon  qaror 

chiqaradi?  Qachonki,  u  xalqaro  shartnomaning  va  normativ-huquqiy  hujjatning 

Konstitutsiyaga muvofiqligi to‘g‘risida ko‘rib chiqilgan ishning mohiyati bo‘yicha 

huquqiy  hujjat  chiqarsa,  u  qaror  deb  ataladi.  Konstitutsiyaviy  sudning 

Qoraqalpog`iston  Respublikasi  Konstitutsiyasining

 

O`zbekiston  Respublikasining 

Konstitutsiyasiga,  Qoraqalpog`iston  Respublikasi  qonunlarining  O`zbekiston 

Respublikasining  qonunlariga  muvofiqligi  to`g`risida  bildirgan  munosabatini, 

Konstitutsiyaviy sudning xulosasi deb olishimiz mumkin. Konstitutsiyaviy sudning 

chiqargan  hujjati  qat'iy  va  uning  ustidan  shikoyat  qilinishi  mumkin  emas,  barcha 

uchun  bajarish  majburiydir.  Shu  o`rinda  bir  tahliliy  holatga  duch  kelishimiz 

mumkin,  ya'ni,  Konstitusuyaviy  sudning  hujjatlari  normativ-huquqiy  hujjat  emas 

biroq butun respublika hududida bajarilishi majburiydir. 

 

O`zbekiston  Respublikasi  "Sudlar  to`g`risida"gi  Qonunining  26-moddasida 

Oliy  sud  raisi  o`z  vakolatlari  doirasida  buyruqlar  va  farmoyishlar  chiqara  olishi 

belgilab qo`yilgan.

4

 Masalan, biror vaziyatga yoki shaxsga nisbatan Oliy sud raisi 

farmoyish chiqarsa, farmoyish faqat shu holat yoki shaxsga nisbatan qo`llaniladi.