Давлат-ҳУҚУҚий фанлар кафедраси 3-мавзу: давлат тушунчаси, белгилари, моҳияти ва типлари

3. Давлатнинг асосий белгилари
Давлатни бошқа жамоат ташкилотларидан ажратиб турувчи асосий белгилари ҳудуд, фуқаролар, оммавий ҳокимият, ягона солиқ тизими кабилар бўлиб, мазкур белгиларсиз давлат муайян мавжудлик касб эта олмайди.
Аҳолининг ҳудудий уюшиши ва шу худуд чегараларида ом­мавий ҳокимиятнинг амалга оширилиши.
Давлатнинг яна бир муҳим белгиси – оммавий-сиёсий ҳокимиятнинг таъсис этилганлиги.
Давлатнинг муҳим хусусиятларидан бири унинг суверенитетга эгалигидир. Суверенитет – мамлакат ичкарисида ва ундан ташқарида (халқаро майдонда) давлат ҳокимиятининг олийлиги, устунлигидир. Суверен ҳокимият – бу олий, мустақил, бўлинмас, умумий ва узвий, яъни ажралмас, бегоналаштириб бўлмас ҳокимиятдир. Давлат ҳокимиятининг суверенлиги – унинг мамлакат ҳудудидаги барча ташкилотлар, муассасалар, уюшмалар, партиялардан устунлиги ва улардан мустақиллигидир.
Давлат суверенитети қуйидагиларда ифодаланади:
– ички ва ташқи сиёсат масалаларида мустақил қарор қабул қила олиши;
– давлат ҳокимиятининг мамлакат бутун ҳудудига татбиқ этилиши ва давлат органларининг барча аҳоли учун умумий мажбурий қарорлар қабул қилиши;
– бошқа ижтимоий-ташкилий ҳокимиятлар (партиялар, жамоат бирлашмалари, диний ташкилотлар ва бошқалар) нинг қарорларини бекор қила олиши.
Шу боис суверен давлат ҳокимияти барча фуқаролар учун мажбурий қонунлар қабул қилади; қонун доирасида мажбурлов чораларини қўллайди.
Солиқларнинг жорий этилганлиги – давлатнинг асосий белгиларидан бири бўлиб, у аҳолидан давлат аппаратини сақлаб туриш, фаолиятини таъминлаш учун зарур бўлган моддий маблағларни ундириб олишда ифодаланади. Мамлакатнинг давлат бюджети аҳолидан, турли хил хўжалик субъектларидан олинадиган солиқлар ва йиғимлардан келиб тушадиган даромадлар ҳисобига тўлдирилади ҳамда ушбу молиявий маблағлар жамиятнинг ижтимоий, иқтисодий ҳаёт соҳасини таъминлаш учун мақсадли сарф этилади.


4. Давлат типологияси