Davlat tilida ish yuritish fanidan yakuniy nazorat savollari

56. Insoniyat tamaddunida yozuvning ahamiyati qanday, deb o‘ylaysiz?

Yozuvning inson hayotidagi mazmuni. Jamiyat taraqqiyoti tarixida yozuvning ahamiyati
Odamlar taxminan 500 ming yil davomida og’zaki nutqdan foydalanganlar. Xat ancha keyin paydo bo’ldi. Tasviriy yozuvning asl shakllari bundan 5 ming yil avval paydo boʻlgan, xat yozish esa 3 ming yildan kamroq vaqtni tashkil etadi.

Yozish insoniyatning eng muhim madaniy yutuqlaridan biridir. Sivilizatsiya yozuvning paydo bo’lishi bilan paydo bo’ladi. Yozmasdan, fan, texnika, madaniyat yutuqlari, qaysi zamonaviy dunyo ibtidoiydan farq qiladi.

Yozuv paydo boʻlgunga qadar insoniyat bilimi avloddan-avlodga ogʻzaki tarzda oʻtgan. Shuning uchun bu bilimlarning to’planishi juda sekin edi. Ko’pgina insonlar jamoalari tabiiy, geografik to’siqlar – tog’lar, dengizlar, okeanlar yoki ijtimoiy – diniy, urf-odatlar, til, turli millatlar bilan ajralib turardi. Shuning uchun insoniyatning bir hududda qilgan kashfiyotlari uzoq vaqtdan keyin boshqa hududda ma’lum bo’lib, ba’zi joylarga umuman etib bormagan. G’ildirak va pulluk Amerikada yevropaliklarning kirib kelishi bilan paydo bo’ldi. Amerikalik mahalliy aholi bu narsalarni bilishmas edi.

Og’zaki nutq vaqt va makon jihatidan cheklangan. Gapirilgan narsa faqat nutq vaqtida eshitilishi mumkin. Siz faqat qisqa masofada gaplasha olasiz. Yozish bu cheklovlarni yengib chiqadi. Kecha yoki ming yil oldin yozilgan narsalarni o’qiymiz. Biz yozilgan kitoblarni o’qiymiz turli mamlakatlar dunyo bo’ylab, biz Yerning turli burchaklaridan xatlarni olamiz.

Radio, telefon, ovoz yozish ixtirosi nutqni masofaga uzatish va uzoq vaqt saqlash imkonini berdi. Lekin yozma nutq nutqqa nisbatan ko‘p afzalliklarga ega. Qaysi biri osonroq – kitob o’qish yoki uni o’quvchining yozuvida tinglash? Ayniqsa, bu badiiy asar emas, balki, masalan, rus tili darsligi bo’lsa. Siz kitobni tezda ko’rib chiqishingiz, mundarija bo’yicha kerakli sahifani topishingiz va uni yo’lda o’zingiz bilan olib ketishingiz mumkin.

Yozuvning odamlar hayotidagi katta ahamiyati qadimgi xalqlarda uning ilohiy kelib chiqishi haqidagi g’oyani uyg’otgan. Hamma joyda, Sharqda ham, G‘arbda ham yozuvning kiritilishi ilohga nisbat berilgan.