Давлат қЎмитаси тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатацияси институти

2. Илм-фан самарадорлиги ва илмий-техник тараққиёт
Илм-фан келиб чиқиши, ривожланиши ва ишлатилиши нуқтаи назаридан ижтимоий ҳисобланади. Ҳар бир илмий кашфиёт жамоавий меҳнат бўлиб, мўайан даврда дунёнинг билишдаги инсониятнинг муваффақиятининг ифодаси бўлиб намоён бўлади. Шу сабабли, у фақат ишлаб чиқариш кучларининг ижтимоий характерининг пайдо бўлиши, ижтимоий меҳнат ва ишлаб чиқаришни кенг миқёсда ривожланиши билан ҳақиқий самарадорлик ишлатилиши мумкин.
Илм-фан ва илмий-техникавий тараққиётнинг самарадорлигини оширишнинг учта асосий имконият мавжуд.
Бир гуруҳнинг имконияти тадқиқотчиларнинг бевосита ижодий фаолияти соҳасига киради ва илмий ишларнинг методологик даражасини ошириш, янги, чуқур ғояларни тарғиб қилиш, истиқболли тадқиқот усулларини ўзлаштирилишидан иборат.
Иккинчиларининг имконияти илмий жараённи бошқариш соҳасида бўлиб, илм-фаннинг барча тоифадаги илмий ходимларининг замонавий илмий жараённинг барча соҳаларида самарали меҳнат қилиш учун энг қулай шарт-шароитларни яратишдан иборат.
Учинчиларининг имкониятлари ижтимоий, биринчи навбатда, иқтисодий механизмни ишлаб чиқиш, ишлаб чиқариш ва умумий амалиётнинг илмий натижаларни жадал ўзлаштиришига ёрдам беришдан иборат.


3. Илмий-тадқиқот ишларининг босқичлари
Тадқиқот иши маълум бир кетма-кетликда бажарилади ва уни қуйидаги олтита босқични ўз ичига олади:
1) мавзуни шакллантириш;
2) тадқиқот мақсад ва вазифаларини шакллантириш;
3) назарий тадқиқотлар;
4) экспериментал тадқиқотлар;
5) илмий тадқиқот натижалари таҳлил қилиш ва расмийлаштириш;
6) илмий тадқиқотнинг самарадорлиги ва натижаларни жорий этиш;
Ҳар бир илмий ишнинг мавзуси бор. Фан ва технологияларнинг турли масалалари мавзу бўлиши мумкин. Мавзуни асослаш - илмий тадқиқотни ишлаб чиқишнинг муҳим босқичидир.
Илмий тадқиқотлар турли мезонларга мувофиқ таснифланади:
а) ижтимоий ишлаб чиқариш билан боғлиқ турлари бўйича
- ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш учун тўлиқ фойдаланиладиган янги жараёнларни, машиналарни, конструкцияларни ва х.к.ларни яратишга йўналтирилган илмий тадқиқотлар;
- янги меҳнат воситаларини яратмасдан, ишлаб чиқариш муносабатларини такомиллаштириш, ишлаб чиқаришни ташкил этиш даражасини оширишга қаратилган илмий тадқиқот;
- жамоатчилик муносабатларни такомиллаштириш, одамларнинг маънавий ҳаёт даражасини ошириш ва ҳоказолар учун фойдаланиладиган ижтимоий, гуманитар ва бошқа фанлар соҳасидаги назарий ишлар;
б) миллий иқтисодиёт учун аҳамият бўйича:
- вазирликлар ва идораларнинг топшириғи бўйича бажариладиган ишлар;
- илмий-тадқиқот ташкилотларининг режаси асосида (ташаббуси билан) амалга ошириладиган тадқиқотлар;
в) молиялаштириш манбаларига қараб;
- давлат бюджети ҳисобидан молиялаштириладиган тадқиқотлар;
- ушбу соҳада илмий тадқиқотлардан фойдаланадиган пудратчи ташкилотлар ва тадқиқотларни амалга оширувчи ташкилотлар ўртасида тузилган шартномаларга мувофиқ тузилган хўжалик шартномалари асосида бажариладиган тадқиқотлар;
г) тадқиқотнинг бажарилиши давомийлиги бўйича:
- узоқ муддатли, бир неча йиллар давомида бажариладиган;
- қисқа муддатли, одатда бир йилда давомида бажариладиган.