Давлат қЎмитаси тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатацияси институти

х₁, х₂, ..., х_n аргументларининг аниқ қийматларига функциянинг y₁, y₂, ..., y_n қийматлари тўғри келади.
Экспериментал маълумотлар асосида эмпирик формулалар деб аталадиган алгебраик ифодаларни танлаш мумкин. Бундай формулалар фақат х₁ - х_n аргументнинг ўлчанган қийматлари чегарасида танланади. Эмпирик формулаларнинг аҳамияти уларнинг эксперимент натижаларига қанчалик мос келишига қараб белгиланади.
Кўпгина ҳолларда эмпирик формулаларни танлаш зарурати пайдо бўлади. Масалан, агар (3) аналитик ифода мураккаб, катта ҳажмдаги ҳисоб ишларини, ЭХМ учун дастурлар тузишни талаб этса, у ҳолда соддалаштирилган тақрибий эмпирик формулани фойдаланиш кўпинча самаралироқ бўлади. Тажриба шуни кўрсатадики, эмпирик формулалар ўлчанган қийматларни таҳлил қилиш учун жуда муҳим ҳисобланади. Эмпирик формулаларга иккита асосий талаблар қўйилади – улар иложи борича оддий бўлиши керак ва аргументлар ўзгариш чегарасида экспериментал маълумотларга мос келиши керак.
Шундай қилиб, эмпирик формулалар аналитик формулаларнинг тақрибий ифодалари ҳисобланади. Аниқ аналитик ифодаларни соддалаштирилган тақрибий ифодалар билан алмаштириш аппроксимация деб аталади, функциялари эса аппроксимациялаш функциялари деб аталади.
Эмпирик формулаларни танлаш жараёни икки босқичдан иборат.
Биринчи босқичда, ўлчов маълумотларини тўғри бурчакли координаталар сеткасига киритилади, экспериментал нуқталарни силлиқ эгри чизиқ билан боғланади ва формуланинг умумий кўриниши танланади. Иккинчи босқичда танланган формулага мос келадиган формула танланади ва параметрлари ҳисобланади. Эмпирик формулаларни танлаш энг оддий ифодалардан бошланиши керак.
Экспериментал нуқталар бўйича қурилган эгри чизиқ, статистикада маълум бўлган усуллар билан текисланади. Мисол учун, текислаш усули билан – бунда эксперимент нуқталар бўйича қурилган эгри чизиқ чизиқли функция билан ифодаланади. Берилган тенгламаларнинг параметрларини аниқлаш учун ўртачалар ва энг кичик квадратлар усуллари қўлланилади.
Кўп, баъзан номаълум омилларга боғлиқ ҳодисалар (жараёнлар), орасидаги қонуниятларни тадқиқ қилиш учун корреляцион таҳлил ишлатилади.
Эксперимент ўтказиш давомида назарий ва экспериментал маълумотлар ўртасидаги мосликни текшириш, яъни тадқиқот гипотезасини текшириш, зарурияти пайдо бўлади. Экспериментал маълумотлар адекватликка текшириш назарий ва экспериментал тадқиқотларнинг таҳлилий босқичини барча ҳолларида талаб қилинади. Адекватликни баҳолаш усули ишончлилик интервалидан фойдаланиш асосида баҳоланаётган параметрнинг қидирилаётган қийматини берилган ишончлилик эҳтимоли билан аниқлаш имконини беради. Бундай текширишнинг моҳияти ўлчаш натижалари билан олинган ёки таклиф этилаётган у = f (х) назарий функцияни солиштиришдир.
Адекватлилик амалиётида турли мослик мезонларидан фойдаланилади: Фишер, Пирсон, Романовский.