Davlat inspeksiyasi

mazmun sohasi, ya’ni 
bo‘limlari; 
– muammo mazmuni yoki 
konteksti;
– topshiriqni bajarishda o‘quvchilar namoyish qilishi lozim bo‘lgan 
aqliy faoliyat turi.

---

17
m
m
3.
atematik mulohaZa Yuritish
va masalalar Yechish
6-rasm.
 
Matematik savodxonlik talqini va uni tashkil qiluvchi aqliy faoliyat 
turlari.
atematik savodxonlikning ta’rifiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, u 
tur li kontekstlarda berilgan real hayotiy muammolarni yechishda 
mate matikadan unumli foydalanishni taqozo etadi. Shu bilan 
birga, matematik savodxonlik, xoh u induktiv, xoh deduktiv bo‘l sin,
o‘quvchidan matematik mulohaza yuritishni hamda hodisalarni tasvirlash, 
tu shun tirish va oldindan bashorat qilish maqsadida matematik tushuncha, 
fakt, algoritm va vositalardan foydalanishni va muammoni yechishni talab 
qiladi.
Matematik savodxonlik – bir tomondan matematikani qo‘llab masala 
yechishni, ikkinchi tomondan esa, matematik mulohaza yuritishni nazar da 
tutadi. PISA–2021 tadqiqotlarida matematik mulohaza yuritishga muam-
mo ni yechish siklining muhim ahamiyatli jihati sifatida katta urg‘u 
beriladi.
2 – 760

---

18
Matematik savodxonlik o‘quvchilarning ma-
te matik mulohaza yuritish asosida beril gan ha-
yotiy vaziyatdagi muammoni «mate ma tika 
tilida ifodalash (matematik model lashtirish)», 
«matematikani qo‘llash», «topilgan mate matik 
yechimni berilgan muammoga nisbatan talqin 
qilish va baholash» kabi faoliyat turlarini 
o‘z ichiga oladi (6-rasm). Qisqacha qilib, 
bu faoliyat tur lari ni «mulo haza yuritish», 
«ifodalash», «qo‘llash» va «talqin qilish» 
va «baholash» deb yuritiladi.
Matematik mulohaza yuritish xoh u deduktiv, xoh u induktiv bo‘lsin, 
maktabdagi matematika fanining asosini tashkil etadigan ayrim tayanch 
tushunchalar bilan bog‘liq. Bunday tayanch tushunchalar tarkibiga 
quyidagilar kiradi:
– miqdor, sanoq sistemalari va ularning algebraik xossalarini tushu-
nish; 
– abstraksiya va timsollar yordamida ifodalashning muhimligini 
anglash;
– matematik strukturalar va ulardagi qonuniyatlarni ko‘rish;
– miqdorlar orasidagi funksional bog‘lanishlarni tanish;
– matematik modellashtirishni real olamning turli (masalan, fizik, 
biologik, ijtimoiy, iqtisodiy va gumanitar fanlardagi) hodisalarni tadqiq 
qilish vositasi sifatida qo‘llash;
– statistika asosida o‘zgaruvchanlik yotishini anglash.
Matematik savodxonlikni aniqlashda o‘quvchilarning bahola-
nadigan, yuqorida keltirilgan, mulohaza yuritish asosida kechadigan 
har bir aqliy faoliyat turi quyidagi ko‘nikmalarga ega bo‘lishni ham 
talab qiladi: