Davlat geodezik tayanch tarmoqlari

Geodezik tarmoqlarni mahkamlash
Triangulyasiya, trilateratsiya, poligonometriya tarmoqlarining hamma punktlari joyda o‘yilgan erga doimiy qilib mustahkam o‘rnatilishi kerak bu punktlar markaz deyiladi. Markazning qanday o‘rnatilishi erning tuzilishiga va muzlash chuqurligiga bog‘liq.
Geodezik tarmoq punktlarining bir-biridan yaxshi ko‘rinishini ta’minlash uchun markaz ustiga geodezik belgilar o‘rnatiladi. 3 va 4-klasslarda bo‘yi 10—12 m bo‘lgan metall yoki yog‘ochdan ishlangan piramida 1 va 2-klasslarda bo‘yi 15—40 m li metall yoki signal quriladi. Piramida va signallarning vertikal o‘qlari markaz o‘qi bilan bir vertikal chiziqda yotishi kerak. SHunga ko‘ra, nuqta o‘rnatish mo‘ljallangan joyda avval belgilar, ya’ni piramida va signal quriladi, keyin markaz o‘rnatiladi. Piramidada asbob markaz ustiga, erda esa shtativ orqali o‘rnatiladi. S’yomka qilish tarmoqlarida belgi o‘rnida bo‘yi 3 - 6 m li vexalar ishlatish xam mumkin.
Nivelirlash yo‘li bilan aniqlangan nuqtalar otmetkalari ham har 5 - 7 km da maxsus belgilar bilan mahkamlanadi. Bu belgilar uch ko‘rinishda bo‘ladi:
1. Devoriy marka va reper deyilib, bular cho‘yandan ishlanib katta bino devori sokoliga o‘rnatiladi;
2. Yer (tuproq) reperlari deyilib, bular g‘isht, betondan ishlanib erga vertikal qilib o‘rnatiladi;
3. Qoya (tosh) reperlar bo‘lib, bular tog‘liq joylarda tosh orasiga o‘rnatiladi.
Umuman reperlar uzoq muddatga saqlanishi ta’minlanadigan, foydalanishga qulay joylarga o‘rnatiladi. Reper otmetkasi aniq geometrik nivelirlash yo‘li bilan topiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Попов В.Н., Букринский В.Л. и др. Геодезия и маркшейдерия. Учебник. М.: МГГУ, 2004. - 453 с.

2. Lu Zhiping “Geodesy” Springer-Verlag. Germaniya, 2014.
3. Norxo‘jaev Q. N. Injenerlik geodeziyasi. Toshkent. O‘qituvchi. 1983.-416 b;
4. Jo‘raev D.O. Geodeziya. O‘quv qo‘llanma. Toshkent. O‘zbekiston, 2006 y. – 206 b.
5. Do‘stmuhamedov M.YU. Muhandislik geodeziyasi. Toshkent. O‘zbekiston, 1998 y. – 272 b.
6. http://www.ziyonet.uz-Axborot ta’lim tarmog‘i
7. http://www.geodezcom.ru