Davlat budjeti

O'zbekiston Respublikasi davlat qarzi dinamikasi (mlrd. dollar)

Davlat qarzining soʻnggi uch yildagi oʻsish dinamikasi YAIMdagi ulushiga nisbatan olganda 19,5 foizdan 40,4 foizgacha, tashqi qarz esa 12,7 foizdan 36,5 foizgacha ortganligini kuzatish mumkin. Shu oʻrinda davlat ichki qarzi 6,8 foizdan 3,9 foizgacha qisqargan. "2021 yil uchun O'zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to'g'risida"gi qonuniga ko'ra, O'zbekiston Respublikasi nomidan va davlat kafolati ostida jalb qilingan davlat qarzining summasi yalpi ichki mahsulotning yillik prognoz ko'rsatkichiga nisbatan 60 foizdan oshmasligi belgilangan.

2020 yilda davlat qarzi o'sishini shakllantiruvchi omillar

- O'zbekiston Respublikasi nomidan imzolangan tashqi qarz bitimlari doirasida o'zlashtirilgan mablag'lar qoldig'i 4,4 mlrd. dollarga oshdi;
- O'zbekiston Respublikasi kafolati ostida imzolangan tashqi qarz bitimlari doirasida o'zlashtirilgan mablag'lar qoldig'i 1,0 mlrd. dollarga oshdi;
- O'zbekiston Respublikasi kafolati ostida imzolangan ichki qarz bitimlari doirasida o'zlashtirilgan mablag'lar qoldig'i 0,5 trln. so'mga oshdi;
- 5 024,0 mlrd. so'm miqdorida davlat qimmatli qog'ozlari chiqarilishi hamda 2 320 mlrd. so'mga teng ichki qarzdorlik so'ndirilishi natijasida davlat qimmatli qog'ozlari qoldig'i 2 704,0 mlrd. so'mga oshdi.

Koronavirus pandemiyasi tarqalishining ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari

• Infeksiya bilan zararlanganlarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish, profilaktika qilish, davolash va tibbiy xodimlarni moliyaviy rag‘batlantirishga to‘g‘ridan to‘g‘ri sanitariya-gigiyena va tibbiy xarajatlar 651 milliard so‘mni (65 million dollar ekvivalentida), karantin markazlarining qurilishiga uzoq muddatli sarmoyalar va tibbiy asbob-uskunalar sotib olish — 1,2 trillion so‘mni (120 million dollar ekvivalentida) tashkil etdi.
• Shu bilan birga, asosan, joriy yilning II choragidagi majburiy karantin choralari iqtisodiyot va ijtimoiy sohalarga o‘z salbiy ta’sirini ko‘rsatdi. Xususan:
• 1) hisob-kitoblarga ko‘ra, joriy yilning I yarim yilligida YIMning o‘sishi 100,2 foizni (dastlabki prognozga nisbatan 105,8%), sanoat — 98,1 foizni (105,9%), xizmatlar — 102,6 foizni (107,3%), qishloq xo‘jaligi — 102,8 foizni (103,3 %) tashkil etdi.
• Ma’lumot uchun: eng og‘ir karantin (aprel) oyida sanoatning pasayishi taxminan 22,8 foizga (2019-yil aprelga nisbatan), xizmatlar 37,5 foizga; eksport 9,6 foizga baholanmoqda.

• davlat budjeti daromadlari qimmatbaho metallarning qulay narxlari hisobiga sezilarli darajada pasaymadi.
• Biroq, 2020-yilning birinchi yarim yilligida konsolidatsiyalashgan budjet taqchilligi Inqirozga qarshi kurashish jamg‘armasining shakllanishi, shuningdek, Buxoro va Sirdaryo viloyatlaridagi favqulodda vaziyatlarning oqibatlarini bartaraf etish hisobiga ikkinchi darajali xarajatlarni sekvestrlashtirishga qaramasdan, YIMning 4,1 foizni (reja — 0,5 %) tashkil etdi.
• Shu bilan birga, karonavirus pandemiyasi davrida aholi, iqtisodiyot tarmoqlari va tadbirkorlik subyektlariga bir qator soliq imtiyozlari va preferensiyalar taqdim etishni nazarda tutuvchi chora-tadbirlar doirasida davlat budjeti daromadlari 2,8 trillion so‘m yoki YIMning 0,4 foiz miqdorida kamayadi.
• 3) o‘tgan yilning birinchi yarim yilligiga nisbatan investitsiyalar hajmi va o‘sish sur’atlari biroz pasaydi (prognoz qilingan 108,2 foizga nisbatan 87,2 foiz), lekin iqtisodiyot uchun muhim bo‘lgan 39 ta yirik loyihalar obyektiv sharoitlar tufayli belgilangan muddatidan kech ishga tushiriladi.

4) xomashyo va butlovchi qismlarni yetkazib berishda transport-logistika cheklovlari, korxonalarning vaqtincha yopilishi, shuningdek, xorijiy mamlakatlarda qo‘llangan karantin choralari nafaqat importning 15 foiz qisqarishiga ta’sir qildi, balki eksport hajmiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatdi.
Joriy yilning birinchi yarmida eksportdagi yo‘qotishlar 2019-yilning shu davriga nisbatan 1,8 milliard dollarga, jumladan, tabiiy gaz eksporti 735 million dollar, turizm xizmatlari — 399,1 million dollar, aviatsiya xizmatlari — 150,3 million dollar; meva-sabzavot mahsulotlari — 215,5 million dollar; mis va rux mahsulotlari — 106 million dollarga baholanmoqda.