Давлат архитектура ва қурилиш қумитаси бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети

ШАҲАР ҲУДУДИНИНГ ИНЖЕНЕРЛИК ТАЙЁРГАРЛИГИ
Шаҳар ҳудудларининг инженерлик тайёргарлиги - табиий шароитларни ўзгартириш ва улардан фойдаланиш мақсадида заминнинг физик - механик хусусиятларга боғлиқ жараён ривожланишини ва таъсирини камайтирувчи чора - тадбирлар йиғиндисидан иборат.

РЕЛЬЕФНИНГ ШАКЛЛАРИ

Рельеф тўғрисида умумий маълумотни олишда ундаги табиий пайдо бўлган шаклларга баҳо бериш орқали геодезик горизонталлар тузилмаси асос бўлиб хизмат қилади.
Шаҳар учун жой танлаётганда шаҳарсозликнинг ҳамма талабларига жавоб берадиган рельефга эга бўлган катта жойни топиш қийин. Шунинг учун жойга баҳо берилаётганда биринчи навбатда рельефнинг яроқсиз жойлари аниқланади. Бу усул билан шаҳарсозлик учун қулай ва ноқулай жойлар белгилаб олинади.
Буни бажаришда биринчи навбатда рельефда сув айирғич ва сув йиққичлардан узлукли чизиқлар ўтказиб, нишабликларнинг алоҳида йўналишлари аниқлаб олинади.
Вертикал режалаштириш усуллари
Вертикал режалаштиришнинг асосий 3 та усули мавжуд:

• 
  бўйлама ва кўндаланг профиллар (қизил профил) усули;
  
• 
  лойиҳа горизонтлари (қизил горизонтлар) усули;
  
• 
  графо - аналитик усул.
  

Шаҳар ҳудудининг ҳамма жойидан ернинг юза қисмидаги ёмғир ва қор сувларини шаҳар ҳудудидан ташқарига чиқариш ишлари олиб борилади. Шунинг учун шаҳарларда очиқ (ариқлар) ва ер ости ёпиқ (ер ости қувурлари) сув оқизиш системаси қўлланилади. Бу ариқ ва қувурлар орқали тўпланган сувларни шаҳар ташқарисига ёки тозалаш иншоотига жўнатилади, олиб бериб қўйилади. Ернинг юза қисмидаги нуқта белгисини шундай режалаштиришимиз керакли, ернинг юза қисмини табиий ҳолда ўсимликлар ўсадиган тупроқ қатламини сақлаб қолишга катта эътибор бериш керак, тупроқнинг тенг тақсимланишини тупроқ ишлари ҳажми кам бўлишини инобатга олиб, режалаштирилаётган ҳудуднинг нуқта белгисини аниқлаймиз.

H_n=M_x+(H_y+H_x)*

H₁=180.5+(181.0-180.5) *

H₂=181,5+(182.0-181.5) *

H₃=180.5+(181.0-180.5) *

H₄=181.5+(182.0-181.5) *

H₅=181.0+(181.5-181.0) *

H₆=180.0+(180.5-180.0) *

H₇=182.53+(183.0-182.5) *

H₈=182.0+(182.5-182.0) *

H₉=180.5+(181.0-180.5) *