Давлат (қардош тиллар) тили

* 
рецептив тушунтириш 
иллюстратив (ахборот) методи.
Бунда 
билимлар ―тайѐр ҳолда‖ тавсия этилади; бу билимларни идрок (рецепсия) 
қилинади ва тушуниб олинади, хотирага жойлаштирилади;
* 
репродуктив метод
: 
билимлар тайѐр ҳолда тавсия этилади, билим 
нафақат баѐн қилинади, балки тушунтирилади; билимлар онгли 
ўзлаштирилади, уларни тушуниш ва эслаб қолинишига эришилади ҳамда тез-
тез такрорлаш йўли билан билимлар мустаҳкамланади.
* 
муаммоли баѐн қилиш методи
; 
* 
қисман ижодий (эвристик) метод
: 
билимлар мустақил равишда 
эгалланади; янги билимларни қидириш, излаш ташкил этилади; билиш 
вазифалари бўйича мустақил фикр юритилади, муаммоли вазиятлар яратилади 
ва ҳал қилинади; 
* 
тадқиқий метод
: 
муаммо белгилаб олинади, билим тадқиқот 
жараѐнида эгалланади. Таълим жараѐнида ўқитиш методлари марказий ўрин 
эгаллайди. 

---

57 
Таълим шакли, воситалари, методлари синфдан синфга, босқичдан 
босқичга ўтган сари оддийдан мураккабга қараб ўстириб борилган ҳолда 
қўлланилиши керак. Чунончи, таълимнинг қуйи босқичларида кўпроқ 
расмлар, нарсабуюмларнинг ўзидан фойдаланилса, ўрта ва юқори синфларда 
турли жадваллар, чизмалардан, видео ва видео лавҳалардан фойдаланиш 
мақсадга мувофиқ бўлади, ўрта мухсус ва олий таълимда эса таълим 
жараѐнида кодоскоп, слайд, компьютер, интернет каби замонавий ахборот 
воситаларини янада кенгроқ қўллаш тавсия этилади. Дарс жараѐнида бир эмас, 
бир неча методлардан фойдаланиш мумкин, ушбу методларнинг тўғри 
қўлланиши машғулотнинг илмий-назарий самарадорлигини оширади, ўқувчи-
талабаларни ақлий ва илмий жиҳатдан фаоллаштиради. Турли хил педагогик 
вазиятларда ўқитувчи ва ўқувчиталабаларнинг фаолияти фикрларининг 
ўзгариб, авлмашиниб туриши, албатта, дарс методларининг ўзгаришига ҳам 
сабаб бўлади. Бу пировард натижада ҳар бир дарснинг бошқаларига 
ўхшамаган шаклда, ўзига хос тарзда ташкил этилишига ѐрдам беради ва 
ўқувчи-талабаларда ушбу фанга қизиқиш, янгиликларни илғаб олишга 
интилиш ҳиссини уйғотишга олиб келади. Айниқса олий таълим босқичида 
малакали касб эгаларини тайѐрлашда замонавий ўқитиш методлари – 
интеллектуал 
методлар, 
инновацион 
технологиялардан 
фойдаланиш 
талабаларнинг 
мантиқий, 
ақлий, 
ижодий, 
танқидий 
фикрлаш 
қобилиятларининг ривожланишига, етук мутахассис бўлиш учун керакли 
касбий фазилатларга эга бўлишга олиб келади. Кадрларни шу тарзда тайѐрлаб 
бориш таълимнинг қуйи босқичлари учун юксак педагогик маҳоратга эга 
ўқитувчиларни, ўз соҳасининг билимдон кадрлари билан таъминланишига 
ѐрдам беради ва бу ўз-ўзидан таълим сифатининг яхшиланишига, 
самарадорликнинг ўсишига олиб келади. Чунки мактабда фан асослари 
ўрганилса, яъни умумий таълим берилса, олий таълимда талаба замонавий 
фанни ўрганади ва ихтисослик бўйича таълим олади. Шунинг учун ҳам олий 
мактабдаги методлари билимларни етказиш ва англашнинг усулларигина эмас, 
балки фан тараққиѐти жараѐнига тобора кириб бориш, унинг методологик ва 
ғоявий асосини очиш методи ҳамдир. Айтилганлардан шуни хулоса қилиб 
айтиш мумкинки, 
таълим методи 
– ўқув жараѐнининг мажмуавий 
вазифаларини 
ечишга 
йўналтирилган 
ўқитувчи 
ва 
ўқувчиларнинг 
биргаликдаги фаолияти усули бўлса,