Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr

Butun sonlar 
Eng  ko‘p  tarqalgan  elementar  sonli  tip  butun  son  hisoblanadi.  Hozirda  ko‘p 
kompyuterlar  butun  sonlarning  bir  qancha  o‘lchamlarini  qo‘llaydi  va  ushbu 
imkoniyatlar  dasturlashning  ba’zi  tillarida  o‘z  aksini  topgan.  Ada  tili  amalga 
oshirilganda,  masalan,  butun  sonlarning  uch  o‘lchamliligiga  yo‘l  qo‘yiladi:  SHORT 
INTEGER, INTEGER va LONG INTEGER. S kabi ba’zi dasturlash tillari butun sonlarning 
ishorasiz tiplariga ega va ushbu tiplar o‘zida ishorasiz butun sonlarni taqdim etadi. 
Barcha  butun  sonlar  bitlar  satrlari  ko‘rinishida  kompyuterda  beriladi,  bunda 
bitlardan biri (qoidaga ko‘ra, chapdan oxirgisi) ishora taqdim etadi. Ma’lumotlarning 
butun tiplari uskunaviy ta’minot orqali ta’minlanadi. 
Manfiy butun sonlar ishorali son yozuvi ko‘rinishida xotirada saqlanadi, bunda 
ishora  biti  son  manfiyligini  ko‘rsatib,  qolgan  bitlar  sonlarning  absolyut  qiymatlarini 
taqdim  etadi.  Ishorali  sonni  yozish  kompyuter  arifmetikasida  qo‘llanilmaydi. 
Ko‘pgina  zamonaviy  kompyuterlarda  manfiy  sonlarni  saqlash  uchun  hisoblash  va 
sanash  uchun  qulay  bo‘lgan  ikkilik  sanoq  sistemasida  sonning  qo‘shimcha  kodi 
qo‘llaniladi.  Manfiy  butun  sonning  qo‘shimcha  kodi  ikkilik  sanoq  sistemasida 
mantiqan  unga  musbat  son  va  bir  qo‘shish  orqali  bajariladi.  Bir  qancha 
kompyuterlarda  quyidagi  kabi  boshqacha  usul  qo‘llaniladi:  ikkilik  sanoq 
sistemasidagi  sonning  teskari  kodi.  Bunday  yozishda  butun  sonning  manfiy  qiymati 
uning absolyut qiymatiga  mantiqiy  qo‘shilish hisoblanadi.  Teskari aloqa ko‘rinishida 
taqdim  etishning  kamchiligi  shundaki,  u  0  sonini  yozishning  ikki  usuli  mavjudligidir. 
Agar  sizni  butun  sonlarni  taqdim  etish  muammosi  qiziqtirsa,  assembler  tilidagi  har 
qanday dasturlash kitobidan o‘qib olishingiz mumkin.