Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr

num ning qiymatini 1 ga oshadi va bu jarayon num ning qiymati n bo‘lguncha davom 
etadi.  sum  ning  qiymati  1dan  num  ning  qiymatigacha  bo‘lgan  sonlar  yeg‘indisiga 
teng  bo‘ladi.  Siklning  ichida  num  ning  har  bir  qiymati  sum  ni  qiymatiga  qo‘shiladi. 
Konsolga  num  ning  har  bir  qiymati  chiqariladi.  sum  ning  qiymati  sifatida  1  dan  n 
gacha sonlar yig‘indisi chiqaradi. Dasturning natijasi quyidagicha bo‘ladi (n=17): 
 
 
 
2.3. Sonni tub yoki tub emasligini aniqlash 
Tub  sonmi  yoki  yo‘qligini  tekshiradigan  dastur  tuzamiz.  U  sonni  konsoldan 
o‘qib olamiz. Biz matematikadan bilamiz, tub sonlar butun musbat sonlar bo‘lib, bu 
sonlar  1  ga  va  o‘ziga  bo‘linadi.  Agar  bu  son  tub  sonligini  sikl  ichida  tekshirmoqchi 
bo‘lsak,  uni  2  dan  boshlab  kiritgan  sonimizdan  ildiz  chiqarilgan  songacha  berilgan 
sonimizni bo‘lishimiz kerak bo‘ladi. 

---

Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari                                                              1-semestr
 
 
131 
 
 
Biz  divider  o‘zgaruvchisidan  mavjud  bo‘luvchining  qiymatini  saqlash  uchun 
foydalandik.  Uning dastlabki  qiymati  2 ga  teng (eng kichik  bo‘linuvchi).  maxDivider 
maksimum bo‘luvchi bo‘lib, uning qiymati kiritgan sonimizning kvadrat ildiziga teng. 
Agar  bizda  divider  ning  qiymati√num  (kiritgan  sonimizning  kvadrat  ildiz)  dan  katta 
bo‘lsa,  bu  holda  uni  tekshirish  foydasiz  bo‘ladi,  chunki  √num  dan  katta  sonlarni 
√num  dan  kichik  sonlar  orqali  xosil  qilishimiz  mumkin.  Biz  bu  yo‘l  bilan  siklni  ishini 
kamaytiramiz. 
Natija uchun biz mantiqiy tipidagi o‘zgaruvchini prime deb belgiladik. Dastlab 
uning  qiymati  true  (rost).  Agar  kiritgan  sonimizni  bo‘luvchisi  bo‘lsa,  prime  ning 
qiymatini false bo‘ladi.  
while  siklning  shart  qismi  ikkita  mantiqiy  operatorlardan  tashkil  topgan 
(mantiqiy operator and). Siklni bajarilishi uchun ikkila maniqiy ifoda bir vaqatda true 
bo‘lishi  shart.  Dastur  davomida  shunday  bo‘luvchi  topiladiki,  prime  ning  qiymati 
false bo‘ladi va shu paytda o‘sha sikl o‘z ishini yakunlaydi. Bu shuni anglatadiki, sikl 
o‘z ishini kiritgan sonimizga bo‘luvchi topgunicha bajaradi yoki biz kiritgan son 2 dan 
√num  gacha  bo‘lgan  sonlarning  hech  biriga  bo‘linmasligini  isbotlaydi.  Bu  esa  sonni 
tub ekanligini bildiradi. 
Agar  biz  yuqoridagi  dasturga  37  va  34  sonlarini  kiritsak  natijasi  quyidagicha 
bo‘ladi: 
 

---

Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari                                                              1-semestr
 
 
132