Dasturlash tillari haqida tushuncha

Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:

program ish;

var

y,n:real;

begin

write('n='); read(n);

y:=n*(n-1)/2;

write('y=',y);

end.

6-masala. Xodimning oylik maoshi ketma-ket ikki marta bir xil foizga oshirilgandan so`ng dastlabki maoshdan 69% ga oshgan bo`lsa, maosh har gal necha foizdan oshgan?

Yechish: Xodimning maoshi har gal bir xil x foizga oshirilgan bo`lsin. Masalaning yechilishi tushunarli bo`lishi uchun xodimning dastlabki maoshini a deb qo`shimcha o`zgaruvchi kiritishdan foydalanamiz (shartli ravishda 1 birlik deb olsak ham bo`ladi). Birinchi galda x foizga oshirilgan maoshning miqdori

 so`m bo`ladi. Ikkinchi galda yana x foizga oshirilgandan so`ng maosh

So`mni tashkil qiladi. Masalaning shartidan bu 1,69 a so`mga teng bo`lishi kerak. Shunday qilib,

tenglamani yechib, x=30% bo`lishini topamiz.

7-masala. Kommersant a=5 ta kostumni b=10000 so`mga sotib oldi va ularning har birini bir xil bahoga sotdi. Natijada u c=45 so`m foyda qildi. Kommersant kostumlarni necha so`mdan sotgan?

Yechish: masalaning shartidan ma`lumki, kommersant a ta kostumni jami ab so`mga sotib olgan. U har bir kostumni x so`mdan sotib, jami c so`m foyda qilgan bo`lsa, buni ushbu tenglik bilan ifodalaymiz:

Bu yerdan   bo`lib, kommersant har bir kostumni

so`mdan sotgani kelib chiqadi[554545].