Dasturlash I 2-hafta mavzu: Tarmoqlanuvchi hisoblash jarayonlarini dasturlash

4.6. Mantiqiy operatorlar
Key Point. Mantiqiy operatorlar (!, && va | | )dan qo`shma mantiqiy ifodalar hosil qilishda foydalanish mumkin.
Ba’zida dasturlash davomida hisoblashlarni amalga oshirish uchun bir nechta shartlar kombinatsiyasini qo`llashga to`g`ri keladi. Ushbu kombinatsiyalarni qo`llash uchun mantiqiy operatorlardan foydalanish mumkin. Mantiqiy operatorlar shuningdek, Boolean operatorlar deb ham tanilgan. U Boolean qiyatlar ustida operatsiya bajarib, yangi Boolean qiymat hosil qiladi. 4.3-jadvalda mantiqiy operatorlar ro`yxati keltirilgan. 4.4-jadvalda yo`q (!) operatori tasvirlangan. Yo`q (!) operatori true ni false ga, false ni esa true ga o`zgartirib ta’minlaydi. 4.5-jadvalda va (&&) operatori tavsiflangan. Bunda har ikkala mantiqiy operandlar bir vaqtda true qiymatga ega bo`lsagina true qiymat qabul qiladi. 4.6-jadvalda yoki (||) operatori tasvirlangan. Bu operator ikki operandning ixtiyoriy bittasi true qiymatga ega bo`lsa true qiymat qabul qiladi.
4.3-jadval. Mantiqiy operatorlar

4.4-jadval. Yo`q (!) operatorining chinlik jadvali

(number % 2 == 0 && number % 3 == 0) ko`rsatma satrida (10-satr) number ning 2 ga va 3 ga qoldiqsiz bo`linishi sharti tekshirilgan. 13-satr ((number % 2 == 0 || number % 3 == 0))da esa number ning 2 yoki 3 ga qoldiqsiz bo`linishi tekshirilgan.

2-ma’ruza bo`yicha mustaqil topshiriqlar

1. 
   Quyidagi tushunchalarga qisqacha izohlar yozing:
   
   1. 
      shart
      
   2. 
      tanlash
      
   3. 
      mantiqiy ifoda
      
   4. 
      taqqoslash
      
   5. 
      tarmoqlangan dastur
      
2. 
   Test savollariga javob bering
   

1. 
   “kichik yoki teng” taqqoslash operatori “___” deb yoziladi.
   

1. 
   <
   
2. 
   <=
   
3. 
   =<
   
4. 
   <<
   
5. 
   !=
   

1. 
   “tenglik” taqqoslash operatori “___” deb yoziladi.
   

1. 
   < >
   
2. 
   !=
   
3. 
   = =
   
4. 
   ^=
   

1. 
   true – __________.
   

1. 
   C++ ning kalit so`zi
   
2. 
   Mantiqiy qiymat
   
3. 
   1 bilan bir xil qiymatga ega
   
4. 
   0 bilan bir xil qiymatga ega
   
5. 
   A, B, C javoblar
   

1. 
   1+1+1+1+1 == 5 qanday qiymatni oladi?
   

1. 
   true
   
2. 
   false
   
3. 
   1+1+1+1+1 == 5 ifoda true qiymat olishiga kafolat yo`q
   

1. 
   1.0 + 1.0 + 1.0 + 1.0 + 1.0 == 5.0 qanday qiymatni oladi?
   

1. 
   true
   
2. 
   false
   
3. 
   1.0 + 1.0 + 1.0 + 1.0 + 1.0 == 5.0 ifoda true qiymat olishiga kafolat yo`q
   

1. 
   Quyidagi kodlarning qaysi biri agar radius musbat bo`lsa doira yuzasini chiqarish uchun ishlaydi?
   

1. 
   if (radius != 0) cout << radius * radius * 3.14159;
   
2. 
   if (radius >= 0) cout << radius * radius * 3.14159;
   
3. 
   if (radius > 0) cout << radius * radius * 3.14159;
   
4. 
   if (radius <= 0) cout << radius * radius * 3.14159;
   

1. 
   Faraz qilaylik engYaxshi – o`zgaruvchi. Uning rost qiymat (true) qiymat qabul qilishini tekshirish qaysi ko`rsatma satrida to`g`ri keltirilgan?
   

1. 
   if (engYaxshi = true)
   
2. 
   if (engYaxshi == true)
   
3. 
   if (engYaxshi)
   
4. 
   if (!engYaxshi = false)
   
5. 
   if (!engYaxshi == false)
   

8. 
   Quyidagi kod qanday natija chiqaradi?
   

int x = 0;
if (x < 4) 
{
x = x + 1;
}
cout << "x = " << x << endl;

1. 
   x = 0
   
2. 
   x = 1
   
3. 
   x = 2
   
4. 
   x = 3
   
5. 
   x = 4
   

9. 
   Quyidagi kodni tahlil qiling:
   

bool juft = false;
if (even) 
{
cout << "Juft son";
}

1. 
   Kod Juft son so`zini chiqaradi.
   
2. 
   Kod hech narsa chiqarmaydi.
   
3. 
   Kodda xatolik bor. Unda if (even) ni if (even == true) bilan almashtirish kerak.
   
4. 
   Kodda xatolik bor. Unda if (even) ni if (even = true) bilan almashtirish kerak.
   

10. 
    Quyidagi kodni tahlil qiling:
    

bool even = false;
if (even = true) 
{
cout << "Juft son";
}

1. 
   Dastur kompilyatsion xatolik beradi.
   
2. 
   Dasturning bajarilishida xatolik yuzaga keladi.
   
3. 
   Dastur ishlaydi, lekin hech narsa ko`rsatmaydi.
   
4. 
   Dastur ishlaydi va Juft son degan yozuvni ekranga chiqaradi.
   

11. 
    Quyidagi kodni tahlil qiling:
    

1-kod:
int number = 45;
bool even;

if (number % 2 == 0) 

even = true;
else 
even = false;
2-kod:
int number = 45;
bool even = (number % 2 == 0);

1. 
   1-kod kompilyatsion xatolik beradi.
   
2. 
   2-kod kompilyatsion xatolik beradi.
   
3. 
   1- va 2-kodlarning har ikkalasi ham kompilyatsion xatolik beradi.
   
4. 
   1- va 2-kodlarning har ikkalasi ham to`g`ri, ammo 2-kod yaxshiroq.
   

12. 
    Quyidagi dastur kodining bajarilishi natijasida ekranga nima chiqaradi?
    

int tezlik = 70;
if (tezlik = 100) 
cout << "Yuqori tezlik!" << endl;
else
cout << "Yuqori tezlik emas!" << endl;

1. 
   Yuqori tezlik!
   
2. 
   Yuqori tezlik emas!
   

13. 
    Quyidagi dastur kodi ekranga nima chiqaradi?
    

int son = 8;
if (son < 8) 
cout << 1 << endl;
else
cout << 2 << endl;

1. 
   1
   
2. 
   2
   
3. 
   hech narsa
   
4. 
   1 2
   
5. 
   2 1
   

1. 
   Quyidagi mantiqiy ifodalaning qaysi biri to`g`ri va har doim rost qiymat chiqaradi?
   

1. 
   (true) && (4 => 3)
   
2. 
   !(x > 0) && (x > 0)
   
3. 
   (x > 0) || (x ≤ 0)
   
4. 
   (x != 0) || (x = 0)
   
5. 
   (-10 < x < 0)
   

1. 
   x=4 bo`lsa, quyidagilarning qaysi biri to`g`ri?
   

1. 
   !(x == 4)
   
2. 
   x != 4
   
3. 
   x == 5
   
4. 
   x != 5
   

1. 
   x=5 bo`lsa, quyidagilarning qaysi biri to`g`ri?
   

1. 
   !(x == 5)
   
2. 
   x < 5
   
3. 
   x == 5
   
4. 
   x != 5
   

1. 
   Quyidagilarning qaysi biri x != y bilan ekvivalent?
   

1. 
   ! (x == y)
   
2. 
   x > y && x < y
   
3. 
   x > y || x < y
   
4. 
   x >= y || x <= y
   
5. 
   A va C javoblar
   
6. 
   B va D javoblar
   

1. 
   |x - 2| <= 4 ifodasi berilgan. Quyidagilardan qaysi biri to`g`ri?
   

1. 
   x - 2 <= 4 && x - 2 >= 4
   
2. 
   x - 2 <= 4 && x - 2 > -4
   
3. 
   x - 2 <= 4 && x - 2 >= -4
   
4. 
   x - 2 <= 4 || x - 2 >= -4
   

3. 
   Quyidagi matematik ifodani hisoblovchi dastur tuzing: