Дастурлаш асослари

4. Низоларни олдини олиш чоралари-педагогик ва маъмурий 
чоралар.“Сен-Мен” маълумотномаси. 
«Сен-Мен» маълумот. Одатда ҳар қандай низо иштирокчиси ѝз 
манфаатлари камситилаѐтган деб таъкидлайди ҳамда кѝпинча ѝзга томонни 
зиддият сабабчиси деб айблашга мойил. Кѝп ҳолларда низоли вазиятнинг 
ривожланиши ѝзга томоннинг айблари ва камчиликларини фош этишдан 
бошланиб ѝзаро ҳақоратгача ѝсиб ѝтади. Низо иштирокчиларининг эътибори 
ѝзганинг шахси ва ҳаѐт услуби доирасига қаратилади. Масалан, «Агар Сен 
шундай қилмаганингда айнан шу натижа бѝлмас эди», «…яна Сен унутиб 
қѝйдингми…», «Сенга неча марта тайинлаш керак бу вазифани…». Эътибор 
берилса, низо кескинлашувидаги асосий мулоқот шакли ѝзга кимсанинг шахсига 
ва ҳатто шахсиятига йѝналганликдир. Бундай муносабат қурилганда низонинг 
янада ривожланиб бориши табиий ҳолдир. Лекин шу ривожланишни тѝхтатиш ва 
жараѐнни ижобий томонга буриб юбориш усули ҳам бор. У ҳам бѝлса эътиборни 
ѝзгага эмас, балки ѝз ички кечинмаларига қаратишдан иборатдир. Масалан, гап 
эгасидаги «Сен» ѝрнига «Мен» ибораси билан боғлиқ бѝлган жараѐнга кѝчиш –
«Китобимни олиб келмаганинг оқибатида мен жуда ноқулай аҳволга тушиб
қолдим, ахир бугун дарсга тайѐрланмоқчи эдим».
«Сени 1 соат пойлаб туриб ичимда турли ҳислар ѝтди, бирон нарса бѝлиб 
қолмадимикан, деб кѝп хавотирландим…», «Бу вазифани Сенга бир неча марта 
эслатиш мен учун жуда ноқулай, худди илтимосларим жавобсиз қолаѐтандай ҳис 

---

165 
этяпман ѝзимни». Эътибор берилса, низо иштирокчиси низо жараѐнини ѝзга 
кимса шаънига эмас, балки шу вазият туфайли юзага келган ѝз ички 
кечинмаларини баѐн этишга қаратяпти. Бу услуб «Сен»га йѝналган маълумот 
узатишнинг «Мен» шаклига ѝтиши деб аталади. Ушбу услуб қѝлланган пайтда 
кѝпинча ѝзга томон ѝзини ҳимоялашдан воз кечади ва ҳатто ѝз айбини тузатишга 
ҳаракат қила бошлайди ҳам.