Dasturlash asoslari

1.3.2 Spiral model (Prototyping)

Forward Engineering (kaskad modeli) konseptsiyasiga qaratilgan spiral modelida alohida fazalar qat’iy ravishda keskin tarzda ketma-ket keladi. Shu tarzda, masalan, buyurtmachining yaratilgan dasturiy ta’minotini o‘zgartirish istagi ko‘pincha bir qancha vaqtdan so‘ng ma’lum bo‘ladi. Aniqlangan belgilar hatto sinchiklab o‘tkazilgan tahlilda ham 100%ga namoyon bo‘lmaydi yoki bo‘lmasa ishlab chiqilgan dastur, tadbiq qilinishida dasturiy ta’minot tomonidan hisobga olinishi kerak bo‘lgan yangi maxsus bilimlar aniqlanadi. Bunday o‘zgartirishlarni belgilab bo‘lingan reja fazasidagi qat’iy tamoyil holatida amalga oshirish juda qiyin, ba’zan esa umuman mumkin emas.

Shuning uchun rejalashning texnik topshiriqlar tuzishdayoq bajarish kerak. Ushbu texnik topshiriq mazmuni aniq ifodalangan hamda buyurtmachiga ham, buyurtmani bajaruvchiga ham tushunarli bo‘lishi ham talab qilinadi. Bu o‘rinda informatikaning maxsus bilimlariga nisbatan mijoz tashkilot va dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchi sifatidagi AKT-firmasi o‘rtasidagi tafovut qanday bartaraf qilinishi kerak, degan savol tug‘iladi.
Prototiplar yaratish (Prototyping) doirasidagi ushbu dilemmani echish uchun dasturiy ta’minotning bo‘lg‘usi tizimining qismi singari ishga yaroqli model ishlab chiqiladi. Ekran niqoblarini, dialog oynalarini rasmiylashtirish kabi ushbu birinchi prototip xossalari ishlab chiquvchilar tomonidan ham, buyurtmachilar tomonidan ham sinaladi va bunga tegishli talablar tavsifi texnik topshiriqda aniqlanadi. Birinchi prototip tajribasiga asoslangan dasturning funksionalligi kengayib boradi va ikkinchisi bajariladi va yana uning eski va yangidan qo‘shilgan xossalari testdan o‘tkaziladi. Undan keyin yana texnik topshiriq doirasidagi talablar yangidan ma’lim bo‘ladi yoki aniqlanadi.
Bu bilan dastur inkriment, ya’ni qadamba-qadam foydalanuvchi va ishlab chiqaruvchini jalb qilish bilan amalga oshib boradi. Bayon qilingan usulning har bir bajarilishi Forward Engineering tahlil fazasi, dizayn va testlashdan iborat o‘z ishlab chiqarish siklini ifodalaydi. Bu bilan dasturiy ta’minot ishlab chiqish eski qat’iy kontseptsiyaga boshqa rioya qilmaydi, balki evolutsiya yo‘li bilan o‘tkaziladi. Dastur iterative yaratiladi



1.4-rasm: Spiral modelda iterativ va inkriment harakat usuli

Forward Engineering fazasi prototiplarini (Prototyping) yaratishda tahlil, dizayn, amalga oshirish va testlash spiral ko‘rinishda birinchi prototipdan tayyor umumiy tizim hosil bo‘lmagunga qadar bajariladi.