Дастурлаш асослари

Taqqoslash operatorlari
Taqqoslash operatorlaridan mantiqiy ifodalarda foydalaniladi. Ularni sanab o’tamiz:

• 
  = = – teng:
  

>>> 1 = = 1, 1 = = 5
(True , False)

• 
  ! = - teng emas:
  

>>> 1 ! = 5, 1 ! = 1
(True , False )

• 
  < – kichik :
  

>>> 1 < 5, 1 < 0
(True , False)

• 
  > – katta :
  

>>> 1 > 0, 1 > 5
(True , False )

• 
  <= - kichik yoki teng:
  

>>> 1 <= 5, 1 <= 0, 1 <= 1
(True , False, True )

• 
  >= - katta yoki teng:
  

>>> 1 >= 0, 1 >= 5, 1 >= 1
(True , False, True )

• 
  in – sonli ketma-ketlikka tegishlilikni tekshirish:
  

>>> "satr" in "qidirish uchun satr" # Satr
True
>>> 2 in [1 , 2, 3) , 4 in [1, 2, 3] # Ro’yxat
(True , False)
>>> 2 in (1, 2, 3) ' 4 in (1, 2, 3) # Kortejlar
(True , False )
in operatoridan shuningdek, lug’at kalitiga tegishlilikni tekshirishda ham foydalaniladi:
>>> "х" in {" х" : 1, "у" : 2}, "z" in {" х" : 1, "у" : 2}
(True , False )

• 
  not in - sonli ketma-ketlikka tegishli emaslikni tekshirish:
  

>>> "satr" not in "qidirish uchun satr" # Satr
False
>>> 2 not in [1, 2, 3] , 4 not in [1, 2, З] # Ro’yxat
(False, True)
>>> 2 not in (1 , 2, 3) , 4 not in (1 , 2 , 3) # Kortej
(False , True )

• 
  is – ikkita o’zgaruchi bir obyektga havola qilinganini tekshiradi. Agar o’zgaruvchilar bior obyektga havola qilingan bo’lsa, is operatori True qiymat qaytaradi:
  

>>> х = у = [1, 2)
>>> х is у
True
>>> х = [1, 2] ; у= [1, 2)
>>> х is у
False
Sonlar va uzun bo’lmagan satrlar bilan ishlashda interpretator samaradorligini oshirish uchun keshlashdan foydalanishi seziladi. Turli o’zgaruvchilarda saqlanadigan ikkita bir xil qiymat bitta obyektda saqlanishini va o’zgaruvchilarda bir obyektga havola saqlanishini anglatadi. Masalan:
>>> х = 2; у = 2; z = 2
>>> х is у, у is z
(True , True )

• 
  is not – ikki o’zgaruvchi turli obyektlarga havola qilinishini tekshiradi. Agar shunday bo’lsa, True qiymat qaytaradi:
  

>>> х = у = [1, 2 ]
>>> х is not у
False
>>> х = [1 , 2] ; у= [1, 2)
>>> х is not у
True
Mantiqiy ifoda not operatori yordamida invertirlanadi (teskari qiymatga o’giriladi):
>>> х = 1; у = 1
>>> х = у
True
>>> not (х == у) , not х == у
(False , False )
Agar x va y o’zgaruvchilar teng bo’lsa True qiymat qaytariladi, not operatori qo’llanilgach esa ifoda False qaytaradi. Aylanama qavslarni qo’yish shart emas.
Mantiqiy ifodada birdaniga bir nechta shartni ko’rsatish mumkin:
>>> х = 10
>>> 1 < х < 20, 11 < х < 20
(True, False )
Bir nechta mantiqiy ifodalar bitta katta mantiqiy ifodaga quyidagilar operatorlar yordamida birlashtirilishi mumkin:

• 
  and – mantiqiy VA. Agar х and у ifodadagi x False bo’lsa x ni, aks holda y qaytaradi:
  

>>> 1 < 5 and 2 < 5 # True and True == True
True
>>> 1 < 5 and 2 > 5 # True and False == False
False
>>> 1 > 5 and 2 < 5 # False and True == False
False
>>> 10 and 20 , 0 and 20, 10 and 0
( 20, 0, 0)

• 
  or – mantiqiy YOKI. Agar х or у ifodada x False bo’lsa, y ni qolgan hollarda х ni qaytaradi:
  

>>> 1 < 5 or 2 < 5 # True or True == True
True
>>> 1 < 5 or 2 > 5 # True or False == True
True
>>> 1 > 5 or 2 < 5 # False or True == True
True
>>> 1 > 5 or 2 > 5 # False or False == False
Fa lse
>>> 10 or 20, О or 20, 10 or о
(1 0, 20, 10)
>>> 0 or "" or None or [] or "s"
's'
Taqqoslash operatorlarni ustuvorligini kamayish tartibida sanaymiz:
1. <, >, <=, >=, =, ! =, <>, is, is not, in, not in.
2. not – mantiqiy inkor.
3. and – Mantiqiy VA.
4. or – mantiqiy YOKI.