Дастурлаш асослари

O’zgaruvchini o’chirish
O’zgaruvchini del instruksiyasiu yordamida o’chirish mumkin:
del [, …, ]
Bitta o’zgaruvchini o’chirishga misol:
>>> х = 10; х
10
>>> del х; х
Traceback (most recent call last) :
Fi le "
" , line 1, in
del х; х
NameError: name 'х' is not defined
Bir nechta o’zgaruvchini o’chirishga doir misol:
>>> х, у = 10, 20
>>> del х, у
Nazorat savollari

1. 
   Pythonda oz’garuvchi nima?
   
2. 
   Pythonda qanday ma’lumot turlari bor?
   
3. 
   Pythonda o’zlashtirish amali.
   
4. 
   Pythonda qanday ma’lumot turlari bor?
   
5. 
   Pythonda ma’lumot turlarini o’zgartirish
   
6. 
   Pythonda o’zgaruvchini o’chirish.
   

3-ma’ruza. Operatorlar. Matematik operatorlar. Munosabat operatorlari. Ketma-ketliklar bilan ishlash operatorlari. O’zlashtirish operatorlari.
Reja

1. 
   Operatorlar.
   
2. 
   Matematik operatorlar.
   
3. 
   Munosabat operatorlari.
   
4. 
   Ketma-ketliklar bilan ishlash operatorlari.
   
5. 
   O’zlashtirish operatorlari.
   
6. 
   Operatorlarni bajarish ketma-ketligi
   

Operatorlar ma’lumotlar ustida biror amal bajarishga imkon beradi. Masalan, o’zlashtirish operatori o’zgaruvchi qiymatlarini saqlash, matematik operatorlar arifmetik amallar bajarish, konketenasiya operatori satrlarni ulash kabi amalllarni bajarishga hizmat qiladi.
Python 3 dasturlasj tilidagi operatorlarni batafsil ko’rib chiqamiz.
Matematik operatorlar
Sonlar ustida amallar bajarish uchun quyidagi operatorlardan foydalaniladi:

• 
  + – qo’shish:
  

>>> 10 + 5 # butun son
15
>>> 12 .4 + 5.2 # haqiyqiy son
17.6
>>> 10 + 12 .4 # butun va haqiyqiy sonlar
22 .4

• 
  - – ayirish:
  

>>> 10 - 5 # butun son
5
>>> 12 .4 - 5.2 # haqiyqiy son
7.2
>>> 12 - 5.2 # butun va haqiyqiy son
6.8

• 
  * – ko’paytirish:
  

>>> 10 * 5 # butun son
50
>>> 12 .4 * 5.2 # haqiyqiy son
64 .4 8
>>> 10 * 5.2 # butun va haqiyqiy son
52 .0

• 
  / – bo’lish. Bo’lish natijasi doimo haqiyqiy son bo’ladi xatto, bo’linma va bo’luvchi butun son bo’lsa ham. Masalan:
  

>>> 10 / 5 # bo’linma qoldiqsiz
2.0
>>> 10 / 3 # bo’linma qoldiqli
3. 33333333 33333335
>>> 10 .0 / 5.0 # bo’linuvchi va bo’luvchi haqiyqiy sonlar
2.0
>>> 10.0 / 3.0 # bo’linuvchi va bo’luvchi haqiyqiy sonlar
3. 3333333333333335
>>> 10 / 5.0 # butun son haqiyqiy songa bo’linsa
2.0
>>> 10.0 / 5 # haqiyqiy son butun songa bo’linsa
2. 0

• 
  // – kami bilan yaxlitlanadigan bo’lish. Barcha qoldiq tashlab yuboriladi. Maslan:
  

>>> 10 // 5 # bo’linma qoldiqsiz
2
>>>10 // 3 # bo’linma qoldiqli
3
>>>10.0 // 5.0 # haqiyqiy sonli bo’linma
2.0
>>> 10 .0 // 3.0 # haqiyqiy sonli bo’linma (qoldiqli)
3.0
>>> 10 // 5.0 # butun son haqiyqiy songa bo’linganda (qoldiqsiz)
2.0
>>> 10 // 3.0 # butun son haqiyqiy songa bo’linganda(qoldiqli)
3.0
>>> 10 .0 // 5 # haqiyqiy son butun songa bo’linganda(qoldiqsiz)
2.0
>>> 10 .0 11 3 # haqiyqiy son butun songa bo’linganda(qoldiqli)
3.0

• 
  % - qoldiqli bo’lish (bo’linma qoldiq qismi):
  

>>> 10 % 5 # butun sonli qoldiqsiz bo’linma
0
>>> 10 % 3 # butun sonli qoldiqli bo’linma
1
>>> 10.0 % 5.0 # haqiyqiy sonlar ustida amal
0.0
>>> 10.0 % 3.0 # haqiyqiy sonlar ustida amal
1.0
>>> 10 % 5.0 # butun va haqiyqiy sonlar ustida amal
0.0
>>> 10 % 3.0 # butun va haqiyqiy sonlar ustida amal
1.0
>>> 10.0 % 5 # haqiyqiy va butun sonlar ustida amal
0.0
>>> 10.0 % 3 # haqiyqiy va butun sonlar ustida amal
1.0

• 
  ** – darajaga ko’tarish:
  

>>> 10**2, 10.0**2
(100, 100.0)

• 
  Unar minus (-) va unar plyus (+) :
  

>>>+10, +10.0, -10, -10 .0 , -( - 10) , -( -10 .0)
(10, 10.0, -10, - 10.0, 10, 10 .0)