Дастурлаш асослари фанидан маърузалар матни doc

nazoratning yagona usuli sifatida unga yo‘l qo‘yilmaydi.  
 
4.3  Black-Box-testi 
 
Black-Box-testi  dasturiy  ta’minotning  nazorat  usulini  bildirib,  unda  testlar  testlanayotgan  tizimning 
ichki  harakat  tamoyillariga  oid  bilimlarisiz  ishlab  chiqiladi.  U  testlar  yordamida  funktsionalligiga 
mo‘ljallangan  sinov  bilan  chegaralanadi,  bu  shuni  bildiradiki,  test  variantlarini  aniqlash  uchun 
testlanayotgan  ob’ekt  amalga  oshuvidan  emas,  balki  tasnif  yoki  talablar  tahlili(istalgan  natija)dan 
foydalanilishini  ko‘rsatadi.  Bu  usulda  dasturning  aniq  ahvoli  ko‘rib  chiqilmaydi,  aksincha  unga  nisbatan 
«qora  qutti»  (Black  Box)  kabi  munosabatda  bo‘linadi.  Faqat  tashqi  ochiq  oydin  xususiyatlargina  testga 
qo‘shiladi. 
Maqsad dasturiy ta’minot tizimi va spetsifikatsiyasi (uning tasnifining yoki yoritmasi) muvofiqligini 
tekshirishdir.  Rasmiy  va  norasmiy  tasniflardan  kelib  chiqib,  testlar  variantlari  ishlab  chiqiladi,  ular  talab 
qilingan  funktsiyalar  miqdoriga  amal  qilinganini  qayd  qiladi.  Testlanishi  lozim  bo‘lgan  tizim  bunda  yaxlit 
butunlik sifatida qaraladi, testlash natijalarini baholash uchun faqatgina unining tashqi xususiyatlarini talab 
qilinadi. 
Testlar variantlarini norasmiy tasnifidan olib chiqish – bu xiyla qimmat turadigan mashg‘ulot va tasnif 
aniqligining  darajasiga  bog‘liq  holda  va  ma’lum  sharoitlarda  imkoni  yo‘q.  Shuning  uchun  ham  ko‘pincha 
to‘liq Black-Box-test matni to‘liq White-Box-test matni singari kam rentabellidir. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

Hatto  muvafaqqiyatli  Black-Box-test  matni  dasturiy  ta’minot  aniqligining  kafolati  bo‘la  olmaydi, 
chunki  dasturiy  ta’minot  loyihasining  ilk  fazalarida  ishlab  chiqilgan  tasniflar  ancha  keyingi  qismlar  va 
amalga oshirish qarorlarini ma’lun qila olmaydi.   
Black-Box-test  matn  dasturchining  “o‘z  xatolari”  atrofida  testlar  ishlab  chiqishi  va  shu  bilan 
realizatsiyadagi  kamchiliklarni  ko‘zdan  qochirishdan  chetlashishga  imkon  tug‘diradi.  Dasturiy  tizimni 
ishlashini  tamoyillarini  biladigan  dastur  myallifi  uning  spetsinasiyasidan  tashqarida  bo‘lgan  qandaydir 
qo‘shimcha taxminlar yo‘li bilan, bilmasdan turib testlarda ba’zi bir hollarni esdan chiqarishi mumkin yoki 
ularni  dastur  spetsifikatsiyasiga  nisbatan  boshqacha  tassavvur  etishi    mumkin.  Black-Box-testini  yana  bir 
foydali xossasi shundan iboratki, bunda u spetsifikatsiya’ni  to‘laligi bo‘yicha tekshirish uchun qo‘shimcha 
yordam  sifatida  yaroqli  bo‘ladi,  chunki,  to‘la  bo‘lmagan  spetsifikatsiya  testlarni  yaratishda  ko‘plab 
savollarni tug‘ilishiga olib keladi. 
Testlarni  tuzuvchilarga  tizimning  ishlashini  ichki  tamoyillari  to‘g‘risidagi  bilimlari  (ma’lumotlar) 
kerak  emas,  Black-Box-testlari  amaliyotga  tadbiq  etishda  testlarni  yaratish  uchun  maxsus  kоmanda  zarur 
bo‘ladi. Ko‘plab korxonalarda buning uchun hatto testlash bo‘yicha maxsus vakolatga ega bo‘lgan bo‘limlar 
mavjud. 
BubbleSort  dasturining  ko‘rib  chiqilgan  namunasida  sinovni  o‘tkazayotgan  shaxs  ixtiyorida dasturiy 
ta’minotning kompilyatsiyalangan va silliqlangan versiyasi mavjud.  
Dasturga  turli  xil  sonlar  qatorining  ba’zi  bir  miqdori  beriladi  va  saralangan  natijalar  o‘rganib 
chiqiladi.  Agar  sonlarning  ma’lum  qatorida  xatolar  yoki  tasnifdan  chetga  chiqish  aniqlansa,  ular  hujjatlar 
bilan asoslanadi va dasturchiga oxirigacha ishlash uchun beriladi.  
Ayniqsa  dasturiy  ta’minotning  keng  ko‘lamdagi  tizimi  holatida  test  variantlari  miqdori  tizimli  va 
testlarning  to‘liq  ishlab  chiqilgan  ketma-ketligi  amaliyot  uchun  katta  ahamiyatga  ega.  Bu  miqdorni 
qisqartirishning quyidagi imkoniyatlari mavjud:  
•
  Eng so‘nggi qiymatlar va maxsus qiymatlar testlanadi;  
•
  Barcha  funktsiyalar  keyinroq  birgalikda  harakatda  bo‘luvchi  chastotaga  muvofiq  testlanadi  
(algoritmlar, qoniqarsiz tasnifli qismlar, tajribasiz dasturchilar guruhi); 
•
  Shunday  funktsiyalarning  test  nazorati  ayanchli,  ya’ni,  ularda  xatolar  ayniqsa  jiddiy  bo‘ladi 
(masalan, keng ko‘lamli ma’lumotlarning soxtalashtirish yoki ularni buzilishi).