Дастурлаш асослари фанидан маърузалар матни doc

 
8.1. Dasturlar va algoritmlar 
 
Dasturlash  tili  nima  ekanligini  tushunish  uchun,  boshlanishiga  har  ikkala  atamani  tushunish  talab 
qilinadi  
•
  Dasturlar 
•
  Algoritmlar 
 
Agar  talablar  tahlili,  ixtisoslashtirilgan  reja  va  dizayn  ishlab  chiqish  fazalari  yakunidan  so‘ng  (2.3.1 
bobga  qarang,  kaskad  modeli)  amalga  oshirish  fazasi  doirasida  dasturiy  ta’minotning  to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
«ishlab chiqarish» o‘tkazilsa, unda amaliy jihatdan bu foydalanish yordamida yuz beradi. 
  
Dastur deyilganda kompyuter bajarishi mumkin bo‘lgan ishlab chiqarish – iqtisodiy yoki tabiiy ilmiy-
texnik qo‘yilishini tavsiflovchi komandalar va operatorlar ketma-ketligi tushuniladi.   
 
Ushbu  komandalar  va  operatorlarni  rasmiy  tanishtirish,  jumladan,  3-bobda  tushuntirilgan  tavsif 
elementlari  yordamida  amalga  oshiriladi.  Dasturiy  mantiqiy  chizmasi  yokituzilma  diagrammasidan  aniq 
bo‘ladiki,  bundan  kompyuterda  alohida  operatorlar  yuzaga  keladi  va  kompyuter  uni  qadamma-qadam 
o‘qiydi va bajarib boradi.  
Shu  tarzda,  to‘la  tuzilma  diagrammasi  (Struktogramm),  shaklidagi  alohida  qadamlar  tizimi 
loyihalanadi,  u  protsessorga  qaror  qilishning  umumiy  usulini  ko‘rsatib  beradi.  Bu  erda  gap  algoritm 
tushunchasi haqida ketyapti.  
Algorotimda  protsessorni  komandalarning  aniq  rostlangan  ketma-ketligida  bajariluvchi    ko‘pgina 
oxirgi harakatlarga undaydigan operatorlar tizimi haqida ketadi. 
Bunday  algoritmlarda  masalani  echishning  foydalanuvchi  uchun  o‘ziga  xos  xususiyatlari  paydo 
bo’ladi:  
•
  Algoritm alohida qadamlar ketma-ketligi yordamida tavsiflanadi. 
•
  Barcha  qadamlar  aniq  bir  xil  ma’nolii,  sodda  va  bajarilishi  mumkin  bo‘lgan  qadamlardan  iborat 
bo’ladi. 
•
  Algoritmda    gap  yo‘l  qo‘yilgan  kirish  ma’lumotlarini  chiqarish  va  ma’lumotlar  miqdorini 
o‘zgartirish haqida ketadi.  
•
  Ma’lumotlarning  har  bir  yo‘l  qo‘yilgan  kirishida  algoritm  shunga  yordam  beradiki,  juda  ko‘p 
alohida qadamlardan so‘ng bajarish oxir oqibatda tugaydi.  
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

•
  Algoritm,  agar  u  faqat  o‘sha  bitta  kirish  ma’lumotlariga  murojaat  qilib,  har  doim  o‘sha  bitta 
javobni bersa, aniq belgilangan (daterminallashgan) deb ataladi. 
 
Qo‘yilgan masalani echish yo‘li algoritm tomonidan aniqlangan va tarkibiy diagrammasi yoki shunga 
o‘xshash  tasavvurlar  shaklida  vizuallashtirilgandan  keyin  dasturlash  tillaridan  birida  dasturning 
boshlang‘ich kodi tuzilishi mumkin bo‘ladi.  
Dasturlash  tili haqida gap ketar ekan, gap kompyuter bilan aloqa uchun xizmat qiladigan sun’iy til 
haqida  ketadi.  U  ma’lumotlar  va  algoritmlar  tarkibini  protsessor  tushunishi  va  bajarishi  mumkin  bo‘lgan 
boshlang‘ich kod shaklida ta’riflash imkoniyatini beradi.  
Demak, dastur ikkita narsani o‘z ichiga oladi. Bu to‘g‘rida dasturni quyidagi alternativ ta’rifini berish 
mumkin. (H. Virt ta’rifi) 
Dastur = algoritm + ma’lumotlar tarkibi. 
Shunga o‘xshash algoritmga yana bir quyidagi ta’rifni ham berish mumkin:  
Qat’iy determinallashtirilgan qoidalar majmuasi algoritm deb ataladi.