Дастурлаш асослари фанидан маърузалар матни doc

3.3.2.Dasturiy vositaning tashqi tavsifini ishlab  
 chiqishda ob’ektli yondoshuv xususiyatlari 
 
Ob’ektli yondoshuvda DVning tashqi tavsif bosqichi relyatsion yondoshuv ga nisbatan ancha sig‘imi 
keng va mazmundor bo‘lib chiqadi.  
Talablarni  aniqlash  foydalanuvchi  talab  qilinayotgan  DV  vositasida  o‘rganmoqchi  yoki  shunchaki 
qo‘llamoqchi  bo‘lgan  modelli  olamga  noformal  tavsif  berishdan  iborat.  Bunda  prototiplashning  ahamiyati 
ortadi.  Bu  yondoshuvda  prototiplash  bosqichi  ko‘p  hollarda  DV  ishlanmasining  keyingi  bosqichlarida  ish 
hajmining kamayishi hisobiga qoplanadi. 
Sifat spetsifikatsiyasi o‘z mazmunini saqlab qoladi.  
Talablar  spetsifikatsiyasi  jarayonining  mazmuni  ancha  o‘zgaradi:  DV  ning  funksional 
spetsifikatsiyasini  ishlab  chiqish  o‘rniga  modelli  olamning  uch  qismdan  iborat  bo‘lgan  formal  tavsifi 
yaratiladi: 
-ob’ektli model tavsifi, 
-dinamik model tavsifi, 
-funksional model tavsifi 
Ushbu  qismlarning  vazifasi  nimadan  iborat?  Buni  quyidagicha  ta’riflash  mumkin:  ob’ektli  model 
nimadir sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan nimanidir aniqlaydi; dinamik model sodir bo‘lish vaqtini aniqlaydi; 
funksional model nima sodir bo‘lishini aniqlaydi. 
Ob’ektli model
 ishlab chiqilayotgan DV taqdim etishi lozim bo‘lgan modelli olamning statik ob’ektli 
tuzilmasini  ko‘rsatadi.  U  qo‘llanayotgan  ob’ektlar  sinflarining  hamda  ushbu  sinflar  o‘rtasidagi 
munosabatlarning  ta’riflarini,  shuningdek  ushbu  sinflarning  qo‘llanayotgan  ob’ektlari  ta’rifini  hamda  bu 
ob’ektlar o‘rtasidagi munosabatlarni o‘z ichiga oladi. 
Ob’ektli  modelda 
ob’ektlar  sinfi
  odatda  uchlik  ko‘rinishida  bo‘ladi:  Sinf  nomi,  Atributlar  (belgilar) 
ro‘yxati, Operatsiyalar ro‘yxati. 
Har bir atribut biron nom oladi hamda muayyan tur ma’nolariga ega bo‘lishi mumkin. Mohiyatan, sinf 
atributi  ushbu  sinf  ob’ektlarining  biron-bir  oddiy  xususiyatini  ifodalaydi.  Ob’ektlarning  biron-bir  oddiy 
xususiyatlarini  atribut  sifatida  olib  qarash,  ayniqsa,  ushbu  atributlar  mazmuniga  ko‘ra  ob’ektlar  tasnifi 
amalga  oshirilayotganda  g‘oyat  qulay.  Sinf  taqdimotida  ko‘rsatiladigan  operatsiyalar  ushbu  sinf 
ob’ektlarining  boshqa  xususiyatlarini  (xoh  oddiy  bo‘lsin,  xoh  assotsiativ  bo‘lsin)  aks  ettiradi.  Ular  ushbu 
sinf  ob’ektlarini  nima  qilish  mumkinligi  (yoki  ushbu  ob’ektlarning  o‘zlari  nima  qilishlari  mumkinligi)  ni 
ko‘rsatadi. 
Ob’ektli  modelda  ob’ektlar  o‘rtasidagi  munosabatlar  ushbu  ob’ektlar  mansub  bo‘lgan  sinflar 
o‘rtasidagi munosabatlar sifatida umumlashtiriladi. Bunda odatda faqat bir o‘rinli va ikki o‘rinli ob’ektlararo 
munosabatlar 
qo‘llanadi. 
Bundan 
ko‘ra 
murakkabroq 
munosabatlar 
ob’ektli 
modellarning 
murakkablashuviga  olib  keladi.  Boshqa  tomondan  esa  bunday  munosabatlar  qo‘shimcha  sinflarni  aniqlash 
hisobiga har vaqt ikki o‘rinli munosabatlarga kelitirilishi mumkin. Bir o‘rinli munosabatlar