|
Operatsion tizimlari
Operatsion tizim-bu kompyuterning ishlashini (ishlashini) ta'minlaydigan o'zaro ta'sir qiluvchi dasturlar majmui. Operatsion tizim dasturlari zamonaviy kompyuterlarning ajralmas qismidir va faqat ular bilan birgalikda axborotni qayta ishlash uchun kompyuter axborot tizimlari deb ataladigan narsalarni tashkil qiladi. Operatsion tizimsiz, zamonaviy kompyuterlar ishlamaydi. Uning qimmatbaho tugunlari o'z vazifalarini bajarishi va metaforik tarzda "ularni jonlantirish", kompyuterda va ayniqsa kompyuterda bir yoki bir nechta operatsion tizim o'rnatilishi kerak.
Operatsion tizimni o'rnatish (o'rnatish) uning dasturlarini litsenziyali CD dan kompyuterning qattiq diskiga yozish orqali amalga oshiriladi. Ushbu protsedura ushbu diskda saqlangan maxsus dastur tomonidan amalga oshiriladi. CD diskini yoqilganda, kompyuter ushbu dasturni tegishli buyruq bilan bajarishga kirishadi, natijada operatsion tizim dasturlari muayyan tartibda qattiq diskda saqlanadi. Ushbu dasturlarning ba'zilari doimiy deb ataladi, chunki kompyuterni yoqilganda ular qattiq diskdan Ramga o'qiladi, ular doimiy ravishda joylashgan va belgilangan funktsiyalarni bajaradilar, boshqalari esa tranzit dasturlari deb ataladi, chunki ular vaqti-vaqti bilan maxsus vazifalarni bajarish uchun Ramga chaqiriladi. Kompyuterni o'chirganda, barcha dasturlar qattiq diskda saqlanadi va kompyuter yoqilganda, dasturning maxsus bootloader kompyuter xotirasida operatsion tizimning doimiy qismini qayd etadi.
Operatsion tizimlarning rivojlanishi dasturlash tillarini rivojlantirish va kompyuter uskunalarini takomillashtirish bilan qo'llandi. Operatsion tizim ishlab chiquvchilariga qo'yilgan asosiy maqsad kompyuterlarda dasturlarni amalga oshirish jarayonlarini maksimal darajada avtomatlashtirish, ularning apparatidan eng oqilona foydalanish va inson va mashina o'rtasidagi eng qulay shovqin edi.
Foydalanuvchining kompyuter bilan o'zaro aloqasini yaxshilash (inson-mashina interfeysini takomillashtirish) foydalanuvchi uchun qulay muloqot va turli xizmatlarning taqdimoti bilan birga o'tdi. Natijada, muloqot dasturlari tizimlari, ya'ni buyruq protsessorlari va interfeys funktsiyalarini bajaradigan boshqa dasturiy vositalar yaratildi.
Disketlarda ko'plab dasturlar va ma'lumotlarni saqlash muammosi, ulardan oqilona foydalanish — kompyuter xotirasiga yuklash, u yerdan o'chirish, boshqa disklarga yozish, nomlarni o'zgartirish va h.k. — fayllarni boshqarish dasturiy tizimlarini yaratish orqali hal qilindi.
So'zning fayli ingliz tilidan olingan. Bu bir necha ma'nolarga ega. "Fayl" atamasi ishlatiladigan qiymatga eng yaqin bo'lgan holda, bizning holatlarimizda quyidagilar mavjud: hujjatlar, kartotekalar, ish papkalari, qo'shimcha hujjatlar.
Kompyuter terminologiyasida fayl dastlab diskda joylashgan ma'lumotlarni o'z ichiga olgan yozuvlar to'plami deb ataldi. Ushbu yozuvlar algoritmik tillarda yoki mashina kodida yozilgan dasturlarning matnini, shuningdek, har qanday raqamli yoki ramziy ma'lumotlarni o'z ichiga olishi mumkin. Birinchi holda, yozuv dasturiy fayl deb ataldi, ikkinchisida esa — ma'lumotlar fayli. Keyinchalik, faylning kontseptsiyasi barcha kompyuter i/u qurilmalarida joylashgan ma'lumotlarni kiritish uchun kengaytirildi. Masalan, "chiqish fayli", "chiqish fayli", "fayldan o'qish" va boshqalar. Kelajakda biz "fayl" atamasini disklarda ko'rsatilgan ma'lumotlar to'plamini ko'rsatish uchun ishlatamiz.
Bu dasturlar:
1. Kompyuterning barcha asosiy komponentlari — jarayonlar, xotira, i/u qurilmalari va boshqalarning to'g'ri ishlashini boshlang va tekshiring;
2. Qattiq diskdan operatsion tizimni birinchi ishga tushirish;
3. Apparat uzilishlar xizmat;
4. Belgilangan ish rejimlari uchun kompyuter tugunlarini sozlash.
Kompyuter yoqilgandan so'ng, dastur barcha tugunlarni skanerlashni boshlaydi. Ushbu dastur post (Power on Self Test) deb ataladi. Ish oxirida operatsion tizimning doimiy qismini Ramga yuklash boshlanadi. Birinchidan, BIOS Initial Boot dasturi operatsion tizim tomonidan talab qilinadigan fayllarni ketma-ket xotiraga yuklaydigan operatsion tizimni yuklash dasturini qidiradi va odatda diskdan chaqiradi. Ikkinchisi "inson-mashina" interfeysini ta'minlovchi fayllarni yuklaydi.
1995gacha Microsoft MS DOS IBM PC operatsion tizimining shaxsiy kompyuter modellarining ko'pchiligida ishlatilgan. UNIX operatsion tizimi IBM PC-ning Mackintosh kompyuterlariga o'rnatildi. 1995dan beri MS DOS operatsion tizimi asta — sekin "Windows" deb nomlangan yangi operatsion tizim-windows bilan almashtiriladi. Ushbu tizimni ishlab chiqish g'oyasi Windows 95, Windows 98, Windows ME, Windows 2000, Windows NT, Windows XP, Windows Vista kabi versiyalarda Apple va Microsoft kompaniyalaridan olingan. Bugungi kunda tashkilotlardagi va shaxsiy foydalanish uchun eng mashhur tizim Windows XP hisoblanadi.
Windows va MS DOS o'rtasidagi asosiy farq Windows operatsion tizimi foydalanuvchilarga grafik interfeysni taqdim etishidir. Bu MS DOS klaviatura va ekran monitor orqali mavjud qilgan shaxs va kompyuter o'rtasidagi matn muloqot o'rniga, Windows ekranda grafik tasvirlarni ta'sir sichqoncha manipulyatorini bilan muloqot qilish imkonini beradi, degan ma'noni anglatadi. Klaviaturadan buyruqlarni kiritish va ularni kompyuterga yozishdan ko'ra, bu juda qulay va tezroq. Buning uchun kompyuteringizdagi barcha apparat va dasturiy ob'ektlar piktogrammali belgilar shaklida ko'rsatiladi. Foydalanuvchining Windows operatsion tizimi bilan aloqasi ekrandagi to'rtburchaklar hududlar orqali amalga oshiriladi. Ular ekranning qolgan qismidan qat'i nazar, i/u uchun mo'ljallangan. Aslida, u erda tizimning nomi — windows.
Fayllar, pastki kataloglar va ildiz kataloglari turli nomlarni oldi. Fayllar endi hujjatlar, kataloglar va pastki papkalar deb ataladi. Keyin fayllar bilan katalog va pastki katalog hujjatlar papkalari. Eng muhim papka (yuqori darajali papka) ildiz katalogidir, ya'ni.ish stoli. Pastki kataloglarga kichik kataloglar deyiladi. Bu sizga aniq rasm beradi: pastki papkalar va hujjatlar bilan papkalar joylashgan ish stoli.
Papkalarni va yorliqlarni yaratish, qayta nomlash va ko'chirish juda oson: sichqonchani bosing va harakatlantiring.
Do'stlaringiz bilan baham: |
