Dasturiy ta’minot haqida tushuncha

Sistemaviy dasturiy ta’minot (System software) - kompyuteming va kompyuter tarmoqlarining ishini ta’minlovchi dasturlar majmuasidir.
Tizimli (sistemaviy) dasturiy taminot tarkibiga quyidagilar kiradi:
• Operatsion tizimlar;
• Servis dasturlar;
• Dasturlashtirish tillari translyatorlari;
• Texnik xizmat dasturlari.
Operatsion tizimlar axborotni qayta ishlash jarayonini boshqarish va apparat vositalari bilan foydalanuvchilar o'rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlaydi. Оperatsion tizimning asosiy vazifalaridan biri axborotning kirish-chiqish jarayonini avtomatlashtirish, foydalanuvchi hal etadigan amaliy vazifalami bajarishni boshqarishdir.
Operatsion tizim kerakli axborotni EHM xotirasiga kiritadi va uning bajarilishini kuzatadi; to‘g‘ri hisoblashlarga xalaqit beruvchi vaziyatlami tahlil qiladi, qiyinchiliklar paydo bo‘lganda nima qilish zarurligi haqida ko‘rsatma beradi. Bajariladigan vazifalaridan kelib chiqib, ОТ ni uch guruhga boiish mumkin:
• Bir vazifali (bir kishi foydalanuvchi);
• Ko‘p vazifali (ko‘p kishi foydalanuvchi);
• Tarmoqli.
Bir vazifali ОТ bir foydalanuvchining har bir aniq paytda aniq bir vazifani bajarishi uchun mo‘ljallangan. Bunday operatsion tizimlaming tipik vakili MS DOSdir (uni Microsoft firmasi ishlab chiqqan). Ko’p vazifali ОТ vaqtni multidastur rejimida taqsimlashda EHMdan jamoa boiib foydalanishni ta’minlaydi (EHM xotirasida bir necha dastur vazifalar bo‘ladi va prosessor kompyuter resurslarini vazifalar o'rtasida taqsimlaydi). Bunday sinfdagi ОТ ning tipik vakillari: IBM korporatsiyasining OS/2, Microsoft Windows 95, Microsoft Windows NT va boshqalardir.Tarmoqli operatsion tizimlar lokal va global tarmoqlaming paydo bolishi bilan bog'liq va foydalanuvchining hisoblash tarmoqlari barcha resurslariga kirishini ta’minlash uchun mo'ljallangan. Tarmoqli ОТ laming tipik vakillari: Novell NetWare, Microsoft Windows NT, Banyan Vines, IBM LAN, UNIX, Sun firmasi mahsuloti Solaris dir.
Amaliy dasturiy ta’minot (Aplication program paskage) - bu aniq bir predmet sohasi bo‘yicha ma’lum bir masalalar sinfini yechishga mo’ljallangan dasturlar majmuasidir. Dasturga murojaat qilmasdan foydalanuvchi o'z axborot vazifalarini hal qila oladigan dasturlarga amaliy dasturlar deyiladi. Qoida tariqasida, barcha foydalanuvchilar deyarli hamma uchun zarur bo'lgan ilovalar to'plamiga ega bo'lishni afzal ko'rishadi. Ular chaqiriladi dasturlar umumiy maqsad Bularga quyidagilar kiradi:
Matn va grafik muharrirlari, ular yordamida siz turli matnlarni tayyorlashingiz, chizmalar yaratishingiz, chizmalar tuzishingiz mumkin;
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (DBMS), bu kompyuterni har qanday mavzu bo'yicha ma'lumotnomaga aylantirish imkonini beradi;
Amalda juda keng tarqalgan jadvalli hisoblarni tashkil etishga imkon beruvchi jadvalli protsessorlar;
Kompyuter tarmog'idagi ma'lumotlar bilan birgalikda boshqa kompyuterlar bilan ma'lumot almashish uchun mo'ljallangan aloqa (tarmoq) dasturlari. Dasturiy ta'minotning juda mashhur turi komputer o'yinlari. Foydalanuvchilarning ko'pchiligi ular bilan kompyuter bilan muloqot qilishni boshlaydilar. Bundan tashqari, juda ko'p sonlar mavjud maxsus maqsadlar uchun dasturlar kasbiy faoliyat uchun. Ularni odatda amaliy paketlar deb atashadi. Bu, masalan, buxgalteriya bo'limlarida bajariladigan ish haqi va boshqa hisob -kitoblarni ishlab chiqaradigan buxgalteriya dasturlari; dizaynerlarga turli xil texnik qurilmalar dizaynini ishlab chiqishda yordam beradigan kompyuter yordamida loyihalash tizimlari; dasturlarni yozmasdan murakkab matematik muammolarni echishga imkon beruvchi paketlar; turli maktab fanlari bo'yicha o'quv dasturlari va boshqalar.
Dasturlash tеxnologiyasining uskunaviy vositalari - yangi dasturlarni ishlab chikish jarayonida qo’llaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan iborat vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bulib xizmat kiladi, ya'ni ular dasturlarni ishlab chiqish(shu jumladan, avtomatik ravishda ham), saqlash va joriy etishga moljallangan.