Dasturiy injiniring

3.Tabiiy fanlarda qo'llaniladigan matematik modellarning tasnifi qanday? 

---

«Matematik modellar va usullar» fani iqtisodiy va tabiiy fanlarni 

rivojlantirishda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Matematik modellarning asosiy 

obyektlari: model, modellar turlari, matematik modellar, iqtisodiy-matematik 

modellar, yopiq va ochiq modellar, bazis va optimal chiziqli va chiziqsiz modellar, 

yechim, optimallashtirish. «M atematik modellar va usullar» fani «Marketing» 

fanida ham keng qo‘llanib kelmoqda. Marketing fani predmeti — tovar va 

xizmatlar ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) ning iste’molchi (xaridor) talablarini 

qondirish hamda o‘z mahsulotini sotish uchun yangi imkoniyatlarni qo‘lga kiritish 

jarayonidagi xatti-harakatlarni tashkil etishning mantiqiy shakllari, uslublarini 

ifodalovchi nazariy va amaliy tamoyillar majmuidan iborat. Iqtisodiyotni 

boshqarish bilan shug'ullanuvchi m utaxassislar bozor iqtisodiyoti sharoitida 

ishbilarm on va tadbirkor b o ‘lm og‘i, istiqbolni hisobga oigan holda iqtisodiy sam 

ara beradigan qaror qabul qilm og‘i zarur. Buning uchun oliy o ‘quv yurtlarida o 

‘qitish uslubini tubdan yaxshilash, b o ‘lajak mutaxassislarga m atem atik m 

odellarni va iqtisodiy-m atem atik m odellarni tuzishda ularda zam onaviy kom 

pyuterlardan foydalanish tajribasini shakllantirish zarur, chunki ishlab chiqarish 

korxonalarida m uhandislar va iqtisodchi mutaxassislarni tayyorlashda, inson 

faoliyatining turli sohalarida, xalq xo‘jaligining tarm oqlarida rejalashtirish va 

boshqarishning sam aradorligini oshirishda m atem atik usullar keng qo‘llanilm 

oqda. Ishlab chiqarishning biror sohasi bo'yicha tegishli qaror qabul qilish uchun, 

avvalo, obyekt har tom onlam a tahlil etiladi, jarayonning matematik modeli 

tuziladi, ya’ni masalaning hamma shartlari matematik belgilar, tenglama va 

tengsizliklar orqali ifodalanadi. Masalani yechishda esa maqsadni ifodalovchi 

funksiyaning tabiati aniqlanadi, ta ’sir etuvchi o'zgaruvchi m iqdorlar aniqlanib, 

ular orasidagi o ‘zaro munosabat, ta ’sirlar, asosiy qonuniyatlar aniqlanadi va 

nihoyat natijalar tahlil etilib, tuzilayotgan yoki ko‘rilayotgan aniq obyektga 

nisbatan tegishli reja qabul qilinadi. Yechilayotgan masalaning hajmiga ko'ra 

hisoblash ishlarini amalga oshirishda juda ko‘p m a’lum otlarni yig‘ish va qayta 

ishlashga to ‘g‘ri keladi, buning uchun esa albatta EHM dan foydalanish zarur 

bo‘ladi.