Dasturiy injiniring” kafedrasi 70610701 – “sun’iy intellekt ” mutaxassisligi

Imkoniyatlari
Tex–ilmiy-texnikaviy matnlar bilan ishlashga mo‘ljallangan tahrirlovchi dastur. Amaliy matematika bo‘yicha yirik mutaxassis mashhur D.E.Knut tomonidan Stanford Universitetida ishlab chiqilgan. Tex da tayyorlangan hujjatlarning sifati yaxshiligi, keng imkoniyatliligi, turli sohalarga oid formulalar, shu jumladan matematik formulalarni yozish uchun qulayligi, fayllarining xotiradan kam joy egallashi xususiyatlari bilan muhandis, ilmiy-texnik xodimlar ayniqsa ilm ahli tomonidan keng qo‘llanila boshladi. Keyinchalik Lesli Lamport Latex deb ataluvchi, Tex ning imkoniyatlari kengaytirilgan tizimini ishlab chiqdi. Hozirgi kunda Latex-1, Latex-2, Latex-2E, AMS (Amerika matematigi jamiyati) Latex kabi lahjalari foydalanuvchilarga keng tarqalgan. Latex da tayyorlangan matnlarni kompyuter tarmoqlari (elektron pochta va h.k.) orqali o‘zatish ham har tamonlama qulay.
Shuning uchun ham, hozirgi kunda o‘tkazilayotgan xalqaro ilmiy anjumanlar, xalqaro ilmiy jurnallar aynan Latex tizimida tayyorlangan matnlarni qabul qilmoqda. Latex ning Tex dan farq qiluvchi jihati, hujjat turini ko‘rsatish mumkinligidadir.
Latex hujjat turlari asosan quyidagilar:
Maqola (article) - kichik hajmdagi hujjatlar yoki maqola tayyorlash uchun mo‘ljallangan. Bunda matn boblarga ajratilmaydi va alohida titul varag‘iga ega emas.
Ma’ruza (repolt)- katta hajmdagi texnik hujjatlarni tayyorlashda ishlatiladi. Oldingi turdan farqi - boblarga ajratish va alohida titul varag‘iga ega.
Kitob (book)- kitob matnlarini tayyorlash uchun mo‘ljallangan. Bunda matn varaqning har ikkala tomoniga ham chop etiladi.
Xat (letter)- turli xildagi (adres, sana va h.k.) xatlar tayyorlash mumkin.
Latex sistemasida tayyorlangan matnli fayl kengaytmasi *.tex ko‘rinishda bo‘ladi. Keyingi jarayon ikkita etapdan o‘tkaziladi. Birinchi dastur translyatori yordamida fayl qayta ishlanadi. Natijada *.dvi kengaytmali fayl olamiz. Endi olingan *.dvi kengaytmali faylni dastur yordamida ekranda ko‘rish mumkin, pechatga yuborish mumkin yoki boshqa amallarni bajarish mumkin. Natija foydalanuvchini qanoatlantirmasa faylga o‘zgartirish kiritib jarayonni yana takrorlashi mumkin. Latexda yaratilgan fayl matni maxsus belgilar va buyruqlardan iborat bo‘ladi. Latex dasturida 10 ta maxsus belgilardan foydalaniladi. Bular quyidagilar:
{ } $ & # % _ ^ ~ \
Bu maxsus belgilarni o‘zidan foydalanmoqchi bo‘lsak maxsus belgini oldiga \ belgini qo‘yamiz. Masalan: Oylik 10 % ga oshdi à Oylik 10 \% ga oshdi. Agar \ maxsus belgini qo‘ymasdan yozsak, % belgidan keyingi matnni izoh sifatida qaraydi.
Latex buyruqlari teskari slesh “ \ ” belgisidan boshlanadi va faqat lotin harflaridan iborat bo‘ladi.
Latexda bo‘sh joy belgisi buyruqdan keyin qo‘yiladi. Lekin bu belgi o‘rniga boshqa maxsus { } belgisini ham qo‘yish mumkin.
Misollar:
-Bugun 8-mart \textsl{Xalqaro-xotin qizlar bayrami} Natija: Bugun 8-mart Xalqaro-xotin qizlar bayrami
-yangi satrga o‘tish \newline yangi satr Natija: yangi satrga o‘tish
Kiritiladigan fayl strukturasi
Fayl strukturasi
\documentclass{...}
dan boshlanadi.U hujjat qanday tipda yozilishini ko‘rsatadi.Bu buyruq dan so‘ng hujjat ko‘rinishi,paketlarni yuklash va LATEXning qo‘shimcha imkoniyatlarini yuklash boshlanadi.Bunday vazufalarni bajarish uchun
\usepackage{...}
buyrug‘idan foydalaniladi.Bu buyruqdan so‘ng matn tanasi boshlanadi.Bu buyruq quyidagicha yoziladi.
\begin{document}
Endi LATEX buyruqlari yordamida matnni kiritamiz va oxirida
\end{document}
buyrug‘i yordamida hujjat yopamiz. Masalan:
\documentclass{article}
\usepackage[russian]{babel}
\begin{document} Latexdagi oddiy hujjat.
\end{document}