Dasht, chalacho’l va cho’l tuproqlari

Qumli choʻl tuproqlari - qumda oʻsuvchi oʻsimliklar tagida shakllanadigan tuproq tipi. Ildiz-chirindili qatlami oʻsimlik qoldiqlarining chirishi hisobiga hosil boʻladi. Qumli choʻl tuproqlarit. Buxoro, Qashqadaryo, Surxondaryo, Xorazm viloyatlari, Fargona vodiysi, Qoraqalpogʻiston, shuningdek, Turkmaniston va Tojikistonda tarqalgan. Qumli choʻl tuproqlarit. yuzasi (5—6 sm)da har joydan bir oʻsimlik poyasi yoki ildizi oʻsib chiqqan quruq sochiluvchan qumdan iborat. Bu tuproqlar tarkibida chirindi miqdori juda kam (0,1—0,5%) boʻlib, 30—35 sm chuqurlikkacha uchraydi. Yalpi shakldagi azot va fosforning miqdori juda kam. Tuproq profilida karbonatlarning dogʻ, sochilgan va boshqa shakllardagi hosilalari koʻrinib turadi. Tuproq reaksiyasi kuchsiz ishqorli yoki ishqorli. Qumli choʻl tuproqlarit. shoʻrlanmagan yoki kuchsiz shoʻrlangan (suvda eriydigan tuzlar 2 m va undan chuqurda joylashgan; 1,5—2,0%). Koʻpincha tuzlarning asosiy qismini suvda kam eriydigan sulfatlar tashkil etadi. Shuning uchun oʻzlashtirishning dastlabki yillarida bu tuproqdar shoʻri yuvilmaydi. Bu tuproqlarning singdirish kompleksi, asosan, kaltsiy va magniydan iborat (singdirish sigʻimi juda kam — 5,0—6,0 mg. ekv). Bu tuproqlarning suv oʻtka-zuvchanligi juda kuchli boʻlgani uchun sugʻorish suvi tuproqning oʻsimlik ildizlari rivojlanadigan qismida ushlanmay, egat boshidayoq tezda quyi qatlamlarga shimilib ketadi. Tuproqlarning suv oʻtkazuvchanligini kamaytirish uchun kolmataj (loyqali suv bilan sugʻorish) qilinadi. Shamol eroziyasiga qarshi kurashda koʻp yillik oʻtlar va oʻrmon daraxtlari ekishdan tashqari polimer preparatlardan (K-4, lateks va boshqalar), shuningdek, soz-qumoqli materiallardan foydalaniladi.
Sur-qo’ng’ir tusli cho’l tuproqlar.Кelib chiqishi. Sur qo’ng’ir tusli tuproqlar uzoq yillar davomida alohida tipga ajratilmasdan, bo’z tuproqlar bilan birga qarab kelindi. Sur qo’ng’ir tusli tuproqlarning tuzilishi va xossalari o’ta quruq cho’llarning ksyerofit-efemyerni o’simliklarni ta’sirida kechadigan tuproq paydo bo’lish jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi. Кlassifikasiyasi. Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlar ikki tipchaga: karbonatli tipik sur-qo’ng’ir tusli va oz karbonatli sur qo’ng’ir tusli tuproqlarga bo’linadi. Mexanik va minyerologik tarkibi. Sur-qo’ng’ir tusli tuproqlar turli tarkibli ona jinslarga shakllanganligi sababli,ularning mexanik tarkibi ham har xil bo’lib,tuproq qumloq va engil qumoq xillari tarqalgan. Sur-qo’ng’ir tuli tuproqlar O’rta Osiyoda keng tarqalgan bo’lib, 40,5mln gektarga yaqin
Ammo sug’orib dehqonchilik qilinadigan maydonlar juda kam-112.3 ming gektar (tuproqlar maydoniga nisbatan 0,28% ni tashkil etadi). Taqirlarning asosiy belgilari.Taqirlar profili o’ziga xos tuzilishiga ega bo’lib, yuzasining qalinligi 1-5 sm bo’lgan qattiq zich yorikli qatqoloqdan iborat.quruq holda u yirik-kovakli, juda mustahkam qovushmali va namlanganda qumli ko’pchib,deyarli suvni o’tkazmaydigan bo’lib qoladi. Taqirlarning kelib chiqishi haqida turlicha fikrlar mavjud. Geologlar taqirlar qadimgi va hozirgi zamon suv oqimlardan nozik zarrachalarning yotqizilishi natijasida hosil bo’ladi deb tushuntiradi .Ayrim geolog va geomorfologlar fikricha taqirlar qadimgi va hozirgi zamon qurigan yo’llarining ostki qismidir .Taqirlar asosan og’ir mexanik tarkibli gilli soz tuproqlar jumlasiga kiradi. Taqirlarning fizik, fizik-mexanik va agrokimyoviy xossalarining nihoyatda yomon bo’lishiga qaramasdan ularni o’zlashtirib dehqonchilik maqsadlarida foydalanish mumkin.

E’tiboringiz uchun raxmat!!!