Darsning maqsadi: ta’limiy

III.Yangi mavzu bayoni
Afrika mamlakatlarining ko‘pchiligida haligacha xo‘jalik tannoqlari tarkibining mustamlaka tipi o‘z mavqeyini saqlab qolgan. U quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: 1) tovar ahamiyati va mahsuldorligi past bo‘lgan qishloq xo‘jaligining ustunligi; 2) qayta ishlovchi sanoatning bo‘sh rivojlanganligi; 3) transport tizimining qoloq holatda ekanligi; 4) noishlab chiqarish sohasining, asosan, savdo va xizmat ko‘rsatish bilan chegaralanganligi.
Xo‘jalikning hududiy tarkibiga ham o'tmishdan qolgan muammolar, chunonchi, katta nomutanosibliklar xosdir. Afrika iqtisodiy xaritasiga nazar tashlab, undan materikning faqat ayrim hududlarida orollar shaklidagi tog‘-kon sanoati hamda dehqonchilik rivojlangan bir nechta mintaqani alohida ajratib ko‘rsatish mumkinligiga amin bo‘lasiz.
Qayta ishlovchi sanoat JAR, Misr, Jazoir, Nigeriya, Marokash, Liviya hamda Zimbabve, Tunis, KDR, Keniya mamlakatlarida yaxshi rivojlangan. Aynan shu mamlakatlar elektroenergiya ishlab chiqarish bo‘yioha ham Afrikada yetakchi o‘rinlami egallaydi.
O'simlik yakkahokimligi — bu nafaqat tabiiy-geografik, balki tarixiy, ijtimoiy hodisadir. Shunday ixtisoslashuv mustamlaka davridan qolgan «meros»dir.
Afrikaning iqtisodiy rayonlashtirish masalasi ho^irgi vaqtgacha yakuniy yechimini topgani yo‘q. Tadqiqotchilar ichida Afrikani ikki: Shimoliy Afrika va Tropik Afrika subregionlariga bo‘lish keng tarqalgan.
SHIMOLIY AFRIKA-IQTISODIY SALOHIYATI VA UNDAN FOYDALANISH XUSUSIYATLARI
Umumiy maydoni 9555,2 ming km², aholisining soni 216,0 mln. kishi, shu jumladan, shahar aholisining soni 102,8 mln. kishi, ulushi 47,5% (2013-y.).
Bu, asosan, arablar, barbarlar va tuareglar istiqomat qiluvchi tarixiy subregion, shimoliy chegarasini 0‘rta dengiz suvlari yuvib turadi, janubiy chegarasi shartli ravishda Sahroyi Kabiming markaziy va janubiy qismlaridan o‘tadi. Subregionda Misr, Liviya, Tunis, Sudan, Jazoir, Marokash, Mavritaniya hamda G‘arbiy Sahroyi Kabir mamlakatlarining hududi joylashgan. Geografik o‘mi qulay.
Aholisining soni o'rtacha yiliga 2,1 — 2,2% ga o‘smoqda.
Xo‘jaligining asosini tog‘-kon sanoati tashkil etadi. Jazoir, Liviya va Misrda neft va gaz qazib olish, qayta ishlash sanoati yaxshi rivojlangan bo‘lib, u tovar ahamiyatiga ega. Qorametallurgiya sanoati Misr (Xeluan) va Jazoir (Annaba) da, rangli metallurgiya Jazoir, Misr, Marokashda, mashinasozlik mamlakatlaming poytaxtlari hamda katta shaharlarida rivojlangan. Shimoliy Afrikada kimyo sanoati, ayniqsa, mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarish yuqori darajada rivojlangan, uning yirik markazlari Marokash (Kasablanka, Safi), Tunis (Tunis), Jazoir (Annaba), Misr (Port-Said, Suvaysh, Asvon)da mavjud.
Qishloq xo'jaligi, awalambor, dehqonchilik, qulay tabiiy sharoit va suv resurslari bilan bog‘liq holda rivojlangan. Asosiy shaharlari va sanoat markazlari kabi dehqonchilik makonlari 0‘rta dengiz hamda Atlantika okeani sohillariga yaqin hududlarda va Nil vodiysida joylashgan. Sug‘orma dehqonchilik Nil vodiysida (Misr va Sudan) rivojlangan bo‘lib, u ingichka tolali paxta, shakarqamish hamda boshqa ekinlami yetishtirishga ixtisoslashtirilgan.
Asosiy eksport qilinadigan mahsulotlari: neft va neft mahsulotlari, tabiiy gaz, fosforitlar, rangli metallar, paxta, sitrus mevalari, xurmo, oziq-ovqat mah­sulotlari.