Darsliklari matnining lisoniy tahlili

“O‘QISH KITOBI” DARSLIKLARI
MATNINING LISONIY TAHLILI”
FANIDAN TESTLAR

1. Imloviy ( orfografik ) mashqlarga qaysilar kiradi?

*e) yuqorida sanalganlarning barchasi
2. Ko‘rib idrok qilingan so‘z , gap , matnni yozma shaklda berish –
*a) ko‘chirib yozuvdir
3. Boshlang‘ich sinf ona tili faniga qo‘yiladigan talablar to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
*d) og‘zaki nutq, yozma nutq, anglash (oʻqish va tushunish, tinglab tushunish), lingvistik kompetensiya.
4. Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida 1-sinf o‘quvchilarida shakllantiriladigan malaka talab to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
*a) savod chiqarish va yozma nutq, og‘zaki nutq, o‘qish va tushunish, tinglab tushunish, lingvistik kompetensiya.
5. Boshlang‘ich sinflarda badiiy asar ustida ishlash necha bosqichga bo‘linadi/
*a) 3 bosqichga
6. Badiiy asar tahlili jarayonida matn ustida ishlashning turlari soni to‘g‘ri ko‘rsatolgan qatorni toping.
*b) 5 ta
7. 1-sinf Ona tili va o‘qish savodxonligi darsliklarining bo‘limlari to‘g‘ri ko‘satilgan qatorni toping.
*e) “Men sen, u va ular”, “Tabiat ne’matlari”, “Sog‘ tanda sog‘lom aql”, “San’at va madaniyat”, “Til va dil”, “Fan va texnologiyalar”
8. 2-sinf Ona tili va o‘qish savodxonligi darsliklarining bo‘limlari to‘g‘ri ko‘satilgan qatorni toping.
*b) “O‘zbekiston-mening vatanim”, “Men, sen, u va ular”, “Tabiat ne’matlari”,”Sog‘ tanda sog‘lom aql”, “Kasbim-faxrim”, “Yosh iqtisodchi”, “Fan va texnologiyalar”, “Til va dil”, “Tarix xazinalari”, “San’at va madaniyat”, “Huquqimiz-haqimiz”.
9. 2-sinf Ona tili va o‘qish savodxonligi darsligi necha bo‘limdan iborat?
*d) 11 ta
10 . 1-sinf Ona tili va o‘qish savodxonligi darsligi necha bo‘limdan iborat?
*a) 6 ta
11.Tasvirlashda leksik-uslubiy tayyorgarlik ko‘riladi, ya’ni yozuvchi, shoir qo‘llagan birliklarga o‘quvchilar diqqati tortiladi va ular tahlil qilinadi. Ushbu ish turidan matn ustida ishlashning qaysi turida foydalaniladi?
*e) so‘z bilan tasvirlashda
12. Asar tilining ma’nodorligi, o‘tkirligi, ta’sirchanligi va xalq tiliga yaqinligi kabi ushbu asoslar qaysi janrga mansub?
*a) ertak
13. Misralar oxirida keladigan ohangdosh so‘zlar nima deb ataladi?
*d) qofiya
14. Bir-biriga monand kichik bo‘laklarning izchil va bir me’yorda takrorlanib kelishi nima deyiladi?
*e) ritm
15. Qaysi matn tipida “muallif yoki asar qahramoni o‘zi boshidan o‘tkazgan, eshitgan, о‘qigan yoki guvoh bо‘lgan biror bir voqeani hikoya qilib beradi”?
*b)Hikoya mazmunli matnda
16. Qaysi matn tipida tinglovchiga noma’lum bо‘lgan biror kishi, joy, hayvonot va nabotot olamiga mansub mavjudot yoki qandaydir narsa-buyum hamda voqea-hodisa batafsil tasvirlanadi?
*a) Tasviriy matnda
17. Qaysi matn tipida aytilayotgan fikrning ishonarliligini ta’kidlash uchun turli dalil va izohlar keltiriladi?
*d) Izoh mazmunli matnda
18.Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari egallashi lozim bo‘lgan fonetik-grafik ko‘nikmalar to‘g‘ri berilgan javobni toping.
*d) tovushlar va harflar, unli va undosh tovushlar, jufti bor jarangli va jarangsiz undoshlar, jufti yo‘q jarangli va jufti yo‘q jarangsiz undoshlar, so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish.
19. So‘zning tovush tarkibini bilishning qanday ahamiyati bor?
*b) So‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilish, so‘zdagi harflarni tushirib qoldirmay yoki o‘rnini almashtirmay yozish malakasini shakllantirish uchun kerak
20. O‘qish va yozuv malakasi...
*b) nutqqa oid malaka
21.Intonatsiyaga to‘g‘ri ta’rif berilgan qatorni toping.
*a) Og‘zaki nutqning birgalikda harakat qiluvchi unsurlari: urg‘u, nutq tempi va ritmi, pauza va ovozning past balandligining yig‘indisidir.
22.Diksiya malakasi to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
a) Burro gapirish
b) Tez gapirish
c) Ohang bilan
d) Chiroyli gapirish
23. Nutq jarayonida nafasni to‘g‘ri olish va to‘g‘ri taqsimlay bilish
*a) Har bir tovushning to‘g‘ri artikulyatsiyasi va aniq diksiya malakasinini egallashdir.
24. Matn funksional uslubiy mohiyatiga ko‘ra qanday tarmoqlarga bo‘linadi?
*b)ilmiy matn, badiiy matn, rasmiy matn, ommabop matn
25. Matnlarni mazmuni va maqsadiga ko‘ra tiplari to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
*d) muhokama, tasvir, hikoya
26. Badiiy matnning ifoda mazmuniga ko‘ra tiplari soni to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni toping.
*a) 8 ta
27. Voqea-hodisa, narsa-buyumlar o‘rtasidagi о‘zaro yaqinlik va bog‘liqlik asosida ma’no ko‘chishiga
*b) Metonimiya deyiladi.
28.Badiiy matnda narsalarni voqea va hodisalarni, his-tuyg‘ularni belgi-xususiyatlarini о‘ta bо‘rttirib tasvirlashga nima deyiladi?
*a) mubolag‘a
29.Biror predmetning nomini boshqa predmetga shakl, belgi va harakat о‘xshashligini e’tiborga olib nom kо‘chirish ...
*b) Metafora deyiladi.
30. Til birligini uning haqiqiy ma’nosiga qarama-qarshi ma’noda, kesatiq, qochirim, piching bilan ishlatishdan iborat ko‘chimga nima deyiladi?
*e) Kinoya deyiladi.
31. Badiiy matnda ikki narsa yoki voqea-hodisa o‘rtasidagi o‘xshashlikka asoslanib, ularning biri orqali ikkinchisining belgisini, mohiyatini to‘laroq, aniqroq,, bo‘rttiribroq ifodalashga …… deyiladi.
*b) o‘xshatish
32.Qaysi tamoyilda matndagi tashqi va ichki muvofiqlik, aloqadorlik va bog‘lanishni tekshirish talab qilinadi?
*a) Shakl va mazmun birligi tamoyilida.
33.Badiiy matnni lisoniy jihatdan tahlil qilishda qanday tamoyillar asos qilib olinishi maqsadga muvofiq hisoblanadi?
*e) Barcha javoblar tо‘g‘ri.
34.Badiiy matnni lisoniy jihatdan tahlil qilishda qanday usullar asos qilib olinishi maqsadga muvofiq hisoblanadi?
*e) A va B javoblar.
35.Badiiy matnning lisoniy tahlili usullari qaysi javobda tо‘liq berilgan?
*d) A va B javoblar.
36. Badiiy matnni leksik tahlil qilishda nimalarga asoslaniladi?
*a) so‘z ma’nolari ustida ishlashga
37. Boshlang‘ich sinflarda badiiy matnni morfologik tahlil qilish ustida ishlashda asosan qaysi so‘z turkumlari ustida asos qilib olinadi?
*b) ot, fe’l, sifat, son, kishilik olmoshi
38. So‘zlarni leksik-grammatik turkumlarga ajratishda qanday belgilariga asoslaniladi?
*e) Barcha javoblar to‘g‘ri
39. Jufti bor jarangli undoshlar berilgan qatorni aniqlang.
*d) d , g
40. Jufti yo‘q jarangli undoshlar qaysi qatorda berilgan?
*d) l , r
41. Qaysi qatorda jufti bor jarangsiz undoshlar joylashtirilgan?
*a) sh , p
42. Fikrni bayon etish ehtiyojini amalga oshirishga qaratilgan, tugallangan mavzuni ifodalaydigan, mantiqiy va grammatik qoidalar asosida tuzilgan , mustaqil , tugallangan va o‘zaro bog‘langan , ma’noli qismlarga bo‘linadigan nutq –
*b) bog‘lanishli nutq deyiladi
43. Tilda mavjud bo‘lgan barcha so‘z va iboralarning yig‘indisi –
*a) lug‘at tarkibi yoki leksika deyiladi
44. Talaffuzi, yozilishi har xil bo‘lgan , bir umumiy tushuncha ( ma’no ) ifodalaydigan so‘zlar ......
* a)ma’nodosh ( sinonim ) so‘zlardir
45. So‘zning eng kichik , bo‘linmaydigan ma’noli qismi –
*d) morfemadir
46. Imlo belgilari soni to‘g‘ri ko‘rsatilgan qatorni aniqlang.
*d) 3 ta
47. O’zbek tilining asosiy imlo qoidalari soni to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping.
*b) 82 ta
48. 1-sinf Ona tili va o’qish savodxonligi darsligida berilgan ”Mehribon kelinoyi” she’r matnidagi quyidagi: bildirmayman, qildirmayman, akam, opam, doim, kelinoyim so’zlari qanday so’zlar hisoblanadi?
*e) ohangdosh so’zlar
49. So’zlarga -ga qo’shimchasi qo’shganda tovush o’zgarishi sodir bo’ladigan so’zlar qatorini toping.
*b) quduq, kamalak, tog’
50. 1-sinf Ona tili va o’qish savodxonligi darsligida berilgan ”Qora oltin” nomli matn qanday matn sirasiga kiradi”
*e) ilmiy-ommabop matn
51. – Ha, tez orada butun borliq qishning oppoq va qalin ro’moliga o’ranadi. Ushbu gapdagi ro’moliga so’zi qanday ma’noda qo’llanilgan?
*a) ko’chma ma’noda
52. 2 -sinf Ona tili va o’qish savodxonligi darsligida berilgan ”Mahallamiz jarchisi” she’rining muallifi kim?
*b) Anvar Obidjon
53. Dars-darz, izin, izm, asir-asr, ta’na-tana so’zlari qanday so’zlar deyiladi.
*d) paronimlar
54. Og’zi qulog’ida, bir yoqadan bosh chiqarmoq, tomdan tarasha tushganday, tepa sochi tikka bo’ldi kabi quyidagi birikmalar nima deyiladi?
*a) iboralar
55. O’qish malakalari to’g’ri ko’rsatilgan qatorni toping.
*d) to’g’ri, tez, ongli, ifodali
56. Boshlang’ich ta’limda badiiy matnlarni o’qishda o’qishning nechta turidan foydalaniladi?
*a) 3 ta
57. Boshlang’ich ta’limda badiiy asar tilini tahlil qilishda o’quvchilarda qanday ko’nikmalar shakllantiriladi?
*e) barcha javoblar to’g’ri
58. Ona tili va o’qish savodxonligi darsliklarida berilgan qaysi matnda ko’proq jonlantirishlar, o’xshatish va mubolag’alardan keng tarzda foydalaniladi?
*a) ertak matnida
59. ”Yurt boshiga ish tushsa, Er yigit hozir” maqolida qanday tasviriy vosita qo’llanilgan?
*b) metafora
60. ”Ayoz bobo novvot sotdi, Olgan edim, qo’lim qotdi” topishmog’ida qanday tasviriy vosita qo’llanilgan?
*d) o’xshatish
61. Axloqiy, satirik va kesatiq mazmunli kinoyaviy obrazlarda aks ettirgan aksariyat kichik she’riy, ba’zan nasriy asar nima deb ataladi?
*e) masal
62. Ohang jihatidan ma’lum bir tartibga solingan, his-tuyg’u ifodasi sifatida vujudga kelgan hayajonli ritmik nutq......deyiladi?
*a) she’r
63. Boshlang’ich sinflarda ona darslarining muhim vazifalaridan biri fikrni ifodalashda ... ... dan ongli foydalanish ko’nikmasini shakllantirish hisoblanadi.
*b) gap
64. Boshlang’ich sinf o’quvchilari badiiy matnni morfolofik tahlil qilishda so’z turkumlarining qaysi xususiyatlari ustida ishlaydilar?
*e) barcha javoblar to’g’ri.
65. Matnning tarkibiy qismlari berilgan qatorni toping.
*d) gap, super sintaktik birlik
66. Bir xil shakllangan gaplar ....ga xizmat qilmaydi.
*e) ma’no ko’chishiga
67. Badiiy matnda shakllanganlik jihatidan bir xil shakllangan gaplarning qo’llanilishi nima?
*d) takror
68. Matnni qaysi jihatiga ko’ra ilmiy, badiiy, rasmiy, ommabop turlarga bo’linadi?
*d) uslubiga ko’ra
69. Matnning ichki tomonini nima birlashtirib turadi?
*b) mazmun yaxlitligi
70. Badiiy uslubda minimal matn deyilganda nimalar nazarda tutilmaydi?
a) qatralar, maqollar
b) matallar, aforizmlar
d) she’r va she’riy parchalar
e) dostonlar, rivoyatlar
71. Badiiy matnning morfologik tahlilida nimalarfa e’tibor berilmaydi?
*e) inversiya
72. Nutq hosilasi ... dir
*a) matn
73. Matnning til va nutq ziddiyatidagi o’rnini belgilang
*d) ham nutqiy ham lisoniy birlik
74. Qaysi matnni tahlil qilishda nutq tovushlarining estetik imkoniyatlari tez va qulay idrok etiladi hamda o’ziga xos jozibador ohang bo’ladi?
*a) she’r matnida
75. Adabiy asarning badiiy qimmatini, ifodaliligini, ekspressivlikni kuchaytirish uchun bir narsaning nomini, belgisini ikkinchisiga ko’chirish yoki so’zlarning umuman ko’chma ma’noda ishlatilishiga nima deyiladi?
*b) ko’chimlar
76. Saxiy ona tabiat, quchog’ida havo sof misralarida qanday tasviriy vosita qo’llangan?
*d) metafora
77. Ayomajiz izg’iydi,
Ko’chalarda tutoqib.
Shox-shabbani tortqilar,
Yalmog’izdek yutoqib kabi misralarda qanday badiiy vositalar qo’llanilgan?
*a) jonlantirish va o’xshatish
78. Buvim, oyim va dadam
Surpada bo’lishdi jam.
Kechga yaqin, shu kuni
Buvim katta qovunni –
So’yib berdilar asta
Qildilar tilim, kosa
Eh, shirin ekan rosa!
Ushbu she’r matnidagi ajratilgan tilim so’zining izohini aniqlang.
*b)Poliz mahsulotining uzun-uzun qilib kesilgan bo’lagi.
79. So’zdagi tovushlarning o’rin almashishi nima deb ataladi?
*d) metateza
80.Qaysi javobda ”matn” atamasiga tо’g’ri ta‟rif berilgan?
a) Yozilgan, kо’chirilgan yoki bosilgan ilmiy-ijodiy asarlar va ularning parchasi.
b) Musiqaga, biror kuy, opera va romanga asos bо‘lgan she’r, sо‘z.
d) Poligrafiyada yirik shriftlarning nomi, kompyuterda maxsus bir format.
e) Hamma javoblar tо‘g‘ri.
81.Matn hajm va mazmun belgisiga kо‘ra qanday turlarga bо‘linadi?
a) Ikkiga: hajm belgisiga kо‘ra matn tiplari; ifoda maqsadi va mazmun belgisiga kо‘ra matn tiplari.
b) Ikkiga: shakl va mazmun belgisiga kо‘ra matn tiplari; mavzusiga kо‘ra matn tiplari.
d) Uchga: hajm belgisiga kо‘ra matn tiplari; ifoda maqsadi va mazmun belgisiga
kо‘ra matn tiplari; motivatsiyasiga kо‘ra matn tiplari.
e) Uchga: hajm belgisiga kо‘ra matn tiplari; ifoda maqsadi va mazmun belgisiga kо‘ra matn tiplari; emotsional va ekspressivligiga kо‘ra matn tiplari.
82.Hajm belgisiga kо‘ra matn tiplari qaysi qatorda tо‘gr‘i berilgan?
*b) Ikkiga: minimal matn; maksimal matn.
83.Adabiy tilga kirmaydigan dag‘al sо‘z va iboralar...
*d) Vulgarizm deb ataladi.
84.Ona tiliga о‘zlashmagan, о‘zga til hodisasi sifatida qо‘llangan sо‘z va iboralar...
*a) Varvarizmlar deb ataladi.
85.Biror ijtimoiy guruh, toifa vakillari о‘rtasida tushunarli bо‘lgan, boshqalar tushunmaydigan lug‘aviy birliklar...
*b) Argolar deb ataladi.
86.Badiiy matndagi informativlikning oddiy kundalik xabarlardan farqi nimada?
a) Farqi yо‘q.
b)Semantik jihatdan farqli.
d) Grammatik jihatdan farqli.
e) Tо‘g‘ri javob berilmagan.
87.Badiiy matnga xos informativlikning kundalik hayotdagi xabarlardan farqi qaysi javobda tо‘g‘ri kо‘rsatilgan?
a) Xabarning qay daraja aniqligida.
b) Xabarning ifodalanish shaklida.
d) Zamon va makonga munosabatida.
e) Tо‘g‘ri javob berilmagan.
88.Maslahat berish ohangi qaysi matn tipida yetakchilik qiladi?
a) Informativ matnlarda.
b)Buyruq mazmunli matnlarda.
d) Eksplikativ matnlarda.
e) Tо‘g‘ri javob berilmagan.
89.Insonning ichki kechinmalarini, voqelikka munosabatini о‘ziga xos pafos bilan ifodalash maqsadida tuzilgan matnlar
*a)Hissiy ifoda mazmunli matnlar deyiladi.
90.Ifodada о‘ziga xos kо‘tarinkilik, bо‘yoqdorlik, tantanavorlik bо‘rtib turadigan matnlar
a)Xabar mazmunli matnlar deyiladi.
b) Buyruq mazmunli matnlar deyiladi.
d)Hissiy ifoda mazmunli matnlar deyiladi.
e) Tо ‘g‘ri javob berilmagan