Дарсликлар ёзиш кўп билим, вақт ва тажриба талаб қиладиган жараён ҳисобланади

тайёрлаш Республикамизда амал қилинаётган «Таълим ту Қонун ва «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурли талаб сида узлуксиз таълим тизимининг олий таълим боски мутахассис кадрлар тайёрлаш давлат таълим I стандартла сида ёзилган дарслик ва ўқув қўлланмаларининг ҳажми . мазмуни, жадваллар, шакллар, расмлар ва бошқалар ҳамда ларнинг энг сўнгги ютуқлари билан бойитилиши лозим. н. этилган миллий ва хорижий тиллардаги адабиётлардан уну фойдаланиш эса таълим самарадорлигини оширишга бевое таъсир этади. Шу боис фаолият кўрсатаётган профессо ўқитувчилар, илмий ходимлар ва таълим тизимининг барча фа дойилари дарслик, ўқув қўлланмалари, маъруза матнлари, ўқув услубий ишланмалар ёзишга алоҳида эътибор беришлари лозим Кафедраларда амал қилинаётган 2000-2005 йилларга мўлжал. ланган истиқболли иш режа ва у асосида ҳар ўқув йилига мўлжаллаб тузилган иш режаларида ўқитилаётган фанлар учун дарслик, маърузалар матнлари, ўқув қўлланмалари ёзишга ва уни нашр этилишга алоҳида эътибор қаратилиши лозим. Ўқитилаётган фанлар бўйича маърузалар матнлари тайёрланган, улар олий ўқув юртининг услубий кенгаши тавсияси билан чоп этилган ва кўп нусхада кўпайтирилиб талабаларга тарқатилган.
Дарсликлар ёзиш кўп билим, вақт ва тажриба талаб қиладиган жараён ҳисобланади. Бундан фарқли ўлароқ ўқув қўлланмалари ва маърузалар матнлари тайёрлаш нисбатан кам вақт талаб қилади ва дарсликда белгиланган мавзуни атрофлича ёритилишини таъминлаб беради. Ўқув қўлланмалари учун ҳеч қандай чегаралаш қўйилмаган ва махсус талаб билдирилмаган. Бирок бир мавзу бўйича бир неча ўқув қўлланмалар ёзилиши мумкин
Техник ва технологик йўналишларда жараённи мукаммаллаш риш бўйича таклифлар, тавсиялар ва ҳатто ширин орзу-ния бўлиши мумкин. Демак, дарслик ёзиши билан ўқув қўлланма тайёрлаш масалалари талаблар асосида амалга оширилиши лозим. Шунинг билан бир ҳақиқатни эътироф этиш лозим: муайян дарс бераётган ҳамма профессор-ўқитувчи хам бирдек дарслик ёзишга салоҳияти етишмаслиги мумкин. Бироқ ҳамма ўқув қўлланмаси тайёрлаш шарт. Ўқув қўлланма ёзишга асос қилиб ўзи тайёрлаган маърузалар матнларидан фойдаланиши мумкин. Шу боис бўлимда маърузалар матнларига алоҳида эътибор берилган. Вазирлик бу борада қатор кўрсатмалар берди. Бироқ бу масала аксарият олий ўқув юртларида тўла ҳал қилинмади. Бу кўрсатмалари сифати, мазмунини текшириб олиш ва муайян фан бўйича республикада ягона маърузалар матнларини жорий этишдир. Бундай тажриба биринчи блок (16 фандан) фанларидан тайёрланган маърузалар матнларидан амалга оширилди. Демак, бу йуналишда ишлар давом эттирилиши лозим.
Ҳар бир талабага тарқатилган дискеталарда ёзилган маърузалар матнларини ўрганишлари учун кутубхоналарда компьютер синфлари очилди. Кутубхонанинг ўзида улардан 10 та нусхаси сақланмокда. Кўпчилик олий ўқув юртларида турдош олий ўқув юртларидан келтирилган маърузалар матнлари хам кутубхоналарда мавжуд ва дискеталарда кафедраларга тарқатилган. Шундай катта ташкилий ишлар натижаларидан қачон ва қандай самаpa кутса бўлади? Профессор-ўқитувчилар орасида (бошқа олий ўқув юртларидаги ҳамкасблари ҳам) бир-бирини «қўллаш» учун ҳаракатлари яққол кўзга ташланади: сифатсиз, мазмунсиз баъзи ҳолларда саводсизларча тайёрланган маърузалар матнларига ижобий баҳо бериш ҳолатлари қайд этилган. Демак, бу томондан ҳаққоний баҳо олиш мумкин эмас. Талабаларни дастлабки пайтларда мажбурлаш ҳам ҳозирги шароитда иложсиз чоралардан бири бўлиб қолмоқда. Ваҳоланки, таълим тизимимизда бепарволик, лоқайдлик ҳолатларини бартараф этиш лозим. Ҳақиқий бозор муносабатлари ҳукм сураётган даврда эса бундай ҳаракатларга ўрин қолмайди. Шу боис, талабаларга мажбурий топшириқ бериш ва ҳар биридан талаб қилиб олиш лозим.
Бундай талаблар маъруза матнларининг биринчи тайёрланган даврда уларни таҳлил қилиш жараёнида хулосалар асосида қўйилди.
Ҳар бир маъруза режа асосида ёзилган бўлиб, унда ўқув дастури талабларига биноан бош мавзу, кичик мавзулар, энг муҳим тушунча ва атамаларнинг мазмуни ёритилиши лозим. Мавзунинг мазмуни асосан режа бўйича ёритилиши, таянч ибораларнинг мазмуни билан тўлдирилиши керак.
Маъруза матнларининг мавзу режасида 6 тадан 10 тагача саволлар бўлиши лозим. Ҳар бир режа саволи мазкур мавзунинг Мақсади ўрганиш муддатлари ва улар бўйича қилинган кашфиётлар, асосий мазмуни, мақсади ва аҳамияти оид билимларни ёритишни талаб қилади. Бу борада ижтимоий-гуманитар ва табиий фанларнинг маъруза матнларида бутун бир фаннинг ёки алоҳида олинган мавзунинг мазмунидан мақсади, илмий асосларини, ўрганишдан келиб чиқадиган илмий хулосалар батафсил кўрсатилади. Маъруза матнларида режа саволлари муаммоли тарзда берилиши ҳам мақсадга мувофиқдир. Бу маъруза ўқиётган фан ўқитувчисининг педагогик маҳорати, мавзуни ўрганишнинг илмий ва Амалий аҳамияти катта эканлигини кўрсатишга имкон яратади ва талабалар томонидан ҳар бир мавзуни чуқур ўзлаштиришларига қулайлик туғдиради.
Тайёрланган ва чоп этилган маъруза матнлари, ўқитилаётган фанларнинг мақсади ва вазифаларига кўра, турлик ўринишдаги шакллар, расмлар, чизмалар ва жадваллар билан таъминланиши керак. Улар бўйича ҳар бир кафедрада тегишли кўргазмали ўқув жихозлари, уларнинг мазмуни, шакли ва мақсади фаннинг, ўтилаётган мавзунинг мазмунидан келиб чиққан бўлиши ло Ўқитишнинг техник воситаларидан, жумладан, турли ўқитиш асбоблари, диапроекторлар, кадоскоплар, «лектор-2000» инопроекторлар ҳамда замонавий усулларда жиҳозланган лингафон кабинетлари, компьютер кабинетларидан кенг фойдаланиш лозим. Улар учун ҳар бир фандан слайдлар тайёрланиши, маърузаларнинг мавзулари бўйича тузилган жадваллар, чизмалар, фотосуратлар, муляжлар ўқитиш жараёнида бирмунча қулайликлар туғдиради.
Тарқатма материаллар амалий машғулотлар, семинарлар ва лаборатория машғулотлари жараёнида қўл келади. Улар дарс берилиши олдидан ўтилаётган лаборатория – амалиётларнинг мазмунини ўқилган маърузалардаги фаннинг назарий асосларини амалда кўриш, ўрганиш учун, лаборант-техник ходимлар томонидан тайёрланади.
Кейинги йилларда физика, кимё, биология, география, иқтисодиёт, амалий математика каби йўналишлардан машғулотлар олий ўқув юртларида барпо этилган информация марказларида