Дарслик тошкент – iqtisodiyot – 2019

RS
нуқтадан 
RSъ
нуқтага кўчади. Натижада 1-товарнинг 

---

41 
нисбий нархи 
(P
1
/P
2
)
дан 
(P
1
/P
2
)ъ
гача кўтарилади (2.3.4.-б расм), бу Ўзбекистон 
учун савдо шарти яхшиланиб, Япония учун ѐмонлашишини англатади.
 
@ Импорт ўрнини қоплашга қаратилган ўсиш (import-biased growth) — 
мамлакат импорт қиладиган товар ишлаб чиқаришининг кенгайиши бўлиб, 
бу савдо шартини савдо ҳамкорлар учун ѐмонлашиб, мамлакат фойдасига 
яхшиланишига олиб келади. 
Импорт ўрнини қоплашга қаратилган ўсиш ҳар бир мамлакатда импорт 
билан рақобат қилувчи товар – бизнинг мисолимизда, Ўзбекистонда 2-товар, 
Японияда эса 1-товар ишлаб чиқаришининг ўсиши билан белгиланади. Бу 
товарлар ички ишлаб чиқаришининг ўсиши экспорт нисбий нархларининг 
ортишига, импорт нисбий нархларининг пасайишига олиб келади, чунки ҳар 
бир мамлакат мустақил равишда ишлаб чиқараѐтгани боис анъанавий импорт 
товарларини камроқ харид қила бошлайди. Импортга талабнинг қисқариши 
натижасида импорт товарлар нисбий нархи тушади, бинобарин савдо шарти 
савдо ҳамкорлари учун ѐмонлашиб, мамлакат фойдасига яхшиланишига олиб 
келади. 
Савдонинг нейтрал ўсиши (neutral trade growth) — бу мамлакатлар 
ўртасида савдо шартининг ўзгармаган ҳолатида халқаро савдо жисмоний 
ҳажмининг ортишидир.
 
§ 2.4. Халқаро савдонинг янги назариялари 
Халқаро савдонинг масштаб самараси модели 
Умумий иқтисодий назариядан маълумки, ишлаб чиқариш масштаби 
кенгайиб боргани сари товарнинг таннархи пасайиб боради. 
Масштаб самараси орқали ишлаб чиқариш омиллари билан бир хил ѐки 
деярли бир хил таъминланган мамлакатлар ўртасидаги савдо тушунтирилади. 
Масштаб самараси орқали технологик жиҳатдан бир бирига яқин, ҳаттоки бир 
хил товар ишлаб чиқарадиган мамлакатлар ўртасидаги савдони ҳам 
тушунтириш мумкин.