Darslik toshkent – 2018 AsatullaevX., Allaberganov Z., Iqtisodiy ta’limotlar tarixi. Darslik. T.:, 2018, bet

Xalqlar boyligi sabablari
Smit millat boyligi ish unumdorligi va unumdor ishlaydigan ishchilar mutanosibligiga bog’liq deb hisoblagan.
Ish unumdorligi. Ishchi kuchining unumdor mehnati nima bilan belgilanadi? Smitning birinchi kitobida ish unumdorligi ish taqsimotiga bog’liq deb yozadi. Mehnatning maxsuslashtirilganligi mehnat unumdorligini oshirishning kafolati sifatida qaralgan. Bu “halqlar boyligi” dan ancha oldin aytib o’tilgan bo’lsada, lekin hech kim Smitdek tushuntirib o’tmagan.
Smit mehnat taqsimotni ko’p misollar bilan, tarixdan o’rganib, zavodda har bir ishchini faoliyatini kuzatib foydasini o’rganib chiqqan. Agar har-bir ishchi donalab mahsulot ishlab chiqarsa, unda ishlab chiqarish jarayoni juda sekin ketedi, agar ishlab shiqarish jarayoni bir qancha operatsiyalarga bo’lib tashlansa, har bir ishchi shu operatsiyalardan biriga ixtisoslashsa, har bir ishiga nisbatan mahsulot hajmi katta miqdorda oshadi.
Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvning bir salbiy tomoni shundaki, ishchilar bir hil ishni bajaraverishadi va natijada zerikish paydo bo’ladi. Insoniyat ishlab chiqarish jarayoniga bog’lanib qolib mashinalashib ketadi, qayta-qayta bir hil ishni qilaverib noinsoniylashib ketadi. Lekin Smit inson farovonligi, mehnat taqsimotiga bo’gliq ekanligini ta’kidlab o’tgan.