Дарслик Бакалавриат йўналиши: 5140800-педагогика ва психология талабалари учун дарслик

4. Руҳий фаолият қўзқатувчисининг сифатига кўра:
а) мусиқий;
б) ешитиш хотираси;
5. Руҳий фаолиятнинг инсон йўналишига қараб:
а) феноменал;
б) касбий.
Келтирилган хотира турларини умумий тарзда қуйидагича ифодалаш мумкин:




Ҳаракат хотираси - инсон фаолиятининг ҳар бир турида руҳий фаолликнинг у ёки бу кўринишларини устунлик қилишида кузатилади. Масалан, ҳаракат, ҳиссиёт, идрок, ақл-заковат каби руҳий фаолиятнинг кўринишлари мавжуддир. Ана шу руҳий фаоллик турларининг ҳар бири тегишли ҳаракатларда ва уларнинг маҳсулотларида ўз ифодасини топиб ҳаракатларда,ҳиссий кечинмаларда, туйғуларда, образларда, тимсолларда, фикр ва мулоҳазаларда акс етади.
Турли ҳаракатлар ва уларнинг бажарилиши тартиби, тезлиги, суръати, изчиллиги ва бошқаларни есда қолдириш, мустаҳамлаш, есга туширишдан иборат хотира тури ҳаракат хотираси деб аталади.
Хотиранинг бош қа турларига қараганда, ҳаракат хотираси баъзи одамларда аниқ равшан устунлик қилиши учраб туради. Психология фанида классик мисолга айланиб қолган ушбу ҳолатни келтириб ўтиш мақсадга мувофиқдир: бир мусиқа ишқибози мусиқаларни хотирасида мутлақо қайта тиклай олмас екан, лекин у яқиндагина ешитган операни фақат пантомимика тарзидагина қайта тиклаш имкониятига ега бўлган. Турмушда шундай одамлар учрайдики, улар ўзларида ҳаракат хотирасининг борлигини умуман пайқамайдилар. Мазкур хотира турининг ғоят аҳамияти шундан иборатки, у юриш, ёзиш, ифодали ҳаракат малакалари билан бир қаторда ҳар хил амалий меҳнат малакаларини таркиб топтиришнинг асосини ташкил қилади. Агар инсонда ҳаракат хотираси бўлмаганда еди, ўзини ҳар гал "бошдан бошлаб" ўрганар еди. Фигурали учиш, лангар билан сакраш, гимнастика, чопиш, хатти-ҳаракатлар, бадиий гимнастика билан шуғулланиш ҳаракат хотирасини тақозо етади. Жисмоний чаққонлик, меҳнат маҳорати, "олтин қўллар", зийрак кўзлар, егилувчанлик ва кузатувчанликка ега бўлиш юксак, барқарор ҳаракат хотираси мавжудлигининг аломати бўлиб ҳисобланади.