Dars maqsadi: Ta’limiy-o’quvchilarga adib hayoti va ijodi haqida ma’lumot berish; Tarbiyaviy

3. Yangi mavzu bayoni: MIRTEMIR hayoti va ijodi

Muqaddas Turkiston shahri yaqinidagi go’zal Iqon qishlog’ida tug’ilgan Mirtemir ota yurti tarovatini umrining oxirigacha unutmagan, so’nggi nafasigacha kuylab kelgan shoir edi. Mirtemir faqat lirik she’rlar bitib qolgan emas. Uning jarangdor sochmalari XX asr yigirmanchi yillarida juda mashhur bo’lgan edi. Mirtemir go’zal dostonlar ham yaratgan, dramatik va nasriy asarlar ham yozgan. U qilgan tarjimalar o’zbek o’girma adabiyotida alohida bosqich bo’lishga arziydi. Uning adabiy jarayonni tahlil qilishga bag’ishlangan, salmoqli ilmiy xulosalarga ega tanqidiy asarlari ham bor.
XX asr o’zbek she’riyatining ulkan vakili Mirtemir (Mirtemir Tursunmat o’g’li) ko’hna Turkistonning Qoratog’ etaklaridagi Eski Iqon qishlog’ida tug’ilgan. Hujjatlarda adibning tug’ilgan vaqti 1910-yilning 10-mayi deb ko’rsatiladi. Shoirning o’zi bu to’g’rida: «Men tug’ilgan qishloqning kunbotarida qadim Turkiston shahri, janubida O’tror, Boybalk xarobalari va Yassi, Suyri qal’alaridan qolgan kultepalar, undan nari Sirdaryo.., — deb yozadi. — 1910-yili bug’doy o’rog’ida shu qishloqda tug’ilibman. Otam — dehqon va chorvador, ona tomondan bobom mulla, maktabdor. Ota tomondan bobom — uzun bo’ylik, polvon jussalik, qizil yuzli odam edi. Ona tomondan bobom — o’rta bo’yli, charaqlagan qora ko’zli, qora va chechan odam edi. Men bir-ikki yil shu bobom maktabida o’qidim». Shoir keyinchalik qishloqda ochilgan no’g’ay domla maktabida tahsilini davom ettiradi. Shoirning otasi Tursunmat Umarbek o’g’li ham adabiyotga ixlosmand edi.
Turmush qiyinchiliklaridan cho’chimagan, ilmga chanqoq Mirtemir 11 yoshida amakisiga qo’shilib, Toshkentga qochib keladi va Beshog’ochdagi «Almaiy» nomidagi ishmaktabga joylashadi. Ikki yil bu maktabda o’qigach, Toshkentning yangi shahar qismidagi «O’zbek erlar bilim yurti»ga ko’chadi. Shoir ham o’qib, ham ishlagan o’sha yillarning mashaqqatini shunday eslaydi: «Ishmaktabda ham, bilim yurtida ham o’zimiz ekar, o’zimiz yig’ar edik, o’zimiz tikar, o^’zimiz kiyar edik. Deyarli hamma hunar o’rgatilar edi. Og’ir yillar edi; to 1924— 25-yfflargacha xo’ragimiz har kuni ikki yo uch marta bir burdudan qora non va tushlik bir cho’mich bo’tqa edi. Ishmaktabning bog’i Chilonzorda, bilim yurtining bogi Ko’kterakda edi. Yoz boyi hamma bog’da ishlardi va rangga qon, bo’yga jrr bitib qaytardik. Bilim yurtida o’qishlar ogir, o’qituvchilar talabchan bo’lib, kechasi allamahallargacha sovuq bo’lmalarda dars tayyorlardik».
1929-yili bilim yurtini tugatgan Mirtemir yo’llanma bilan o’sha yaqtda poytaxt bo’lgan Samarqand shahriga keladi. Samarqandda Pedakademiyada (hozir Samarqand davlat universiteti) o’qish bilan barobar O’zbekiston Markaziy ijroiya qo’mitasining raisi Yo’ldosh Oxunboboyevga shaxsiy kotib bo’lib ishlaydi. Shoir hayotining Samarqand davri qizg’in ijodiy izlanishlar davri bo’ldi. U Hamid Olimjon bilan do’stlashib qoladi. Lekin oradan ko’p o’tmay, Mirtemir tuhmat bilan qamaladi va qamoq muddatini uzoqda — Shimoldagi Belomorkanal qurilishida o’taydi.
Mirtemirning ijodiy qiyofasini belgilaydigan, uni o’zbek kitobxoni uchun ardoqli qilgan narsa — uning she’riyati. Mirtemir samimiy tuyg’ularni, nozik kechinmalarni sodda va tushunarli ifodalay oladigan san’atkor. Rost tasvir, buning ustiga, tuyg’ular sherikligida amalga oshirilgan aniq tasvir hamisha esda qoladi. Hammaga, ayniqsa, siz yoshlarga ardoqli bo’ladi. Badiiy nafasi bilan saflarimizni to’ldirib yurgan, avlodlarining pokiza, ma’rifatli, oriyatli bo’lishini istagan Mirtemirning she’riyati sizning hamishalik hamrohingiz bo’lib qolishiga ishonamiz.
Ushbu mavzuni slaydlar orqali tushuntirish qulay va samarali.