Binokorlikda metall va oynadan foydalanish
Shaharlarda oynadan foydalanish o'sishi bilan yangi xil binolar, ya'ni fabrikalar, banklar, zavodlar, xizmat binolari, savdo rastalari, bozorlar, universal do'konlar, vokzallar, ijaraga qo'yiladigan uy-joylar, katta mehmonxonalar va boshqalar qurila boshlandi.
Qurilish ishida sement katta ahamiyatga ega bo'ldi. O'sha davrda yangi qurilish materiali - temir-beton paydo bo'ldi. Temir-betonni fransuz Mone ixtiro etgan. Germaniyada 1884-yildan boshlab, bu yangi qurilish materialining xossalari mukammal o'rganila boshlandi. Shundan keyin, temir-betondan binokorlikda keng foydalanish kuchayib ketdi.
Qurilishda temir-beton va ayniqsa, oynaning ishlatilishi binolarning konstruktiv shakllarini ham o'zgartirib yubordi.
Metallurgiya
Metallurgiya har qanday sanoatning „yuragi" hisoblanib, unga fan yutuqlarini joriy qilish yildan yilga oshib bordi.
XIX asrning 70-yillari o'rtalarida „Bessemer usuli" metallurgiyada mustahkam o'rin oldi. AQSHda 1880-yilda eritilgan hamma po'latning 86 foizga yaqini „bessemer usuli" bilan tayyorlandi.
1880-yildayoq sig'imi 10-15 tonna bo'lgan pechlar qurila boshlandi. XX asr boshlarida esa bir yo'la 100 tonnagacha va undan ham ortiq po'lat tayyorlaydigan martenlar paydo bo'ldi.
Bessemer konvertorlari va marten pechlarida metallni fosforsizlantirish muammosi hal etildi. Bu vazifani ingliz muhandisi va metallurgi Sidni Tomas (1850-1885) muvaffaqiyatli ravishda amalga oshirdi. Uning kashfiyoti metallurgiyaga asos solib, fosforli temir rudalaridan eritib olingan cho'yanni po'latga aylantirish masalasini to'la hal qildi va metall ishlab chiqarishda tez tarqaldi.
1886-yilda P. Eru (Fransiya), Ch. Xoller (AQSH) elektrolit yo'li bilan aluminiy ajratib oldilar. 1907-yilda A.Vilm (Germaniya) samolyot uchun duraluminiyni ixtiro qildi. XX asr boshida L. Bakelanda (Belgiya) plastmassa olish yo'lini topdi. 1890-yilda angliyalik L. Mond toza nikel, 1910-yilda amerikalik Xanter toza titan olish usulini yaratdilar.
Mashinasozlik
XIX asrning 70-yillaridan 1914- yilgacha jahon mashinasozligi tez rivojlandi.
Metallarni kesish jarayonini ilmiy jihatdan tekshirishga Peterburg tog' institutining professori I. A. Time asos sotdi, u o'z asarlarida metall kesishning asosiy qonunlarini ta'riflab berdi.
Elektr bilan payvandlash usulini dastlab 1867-yilda amerikalik elektrotexnik Tomson qo'lladi.
Rus olimi N. G. Slavyanov 1888-yilda ko'mir elektrod bilan emas, balki metall elektrod bilan qizdirib payvandlash usulini topdi. Tez orada samolyotlar uchun turbovintli dvigatellarga asos solindi. 1903-yili aka-uka Raytlar samolyotda uchdilar. Raqamli hisoblash mashinalarini ingliz Ch. Bebbij, samolyotlarni avtomatik boshqarishni L. Sperri (AQSH) yaratdilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |