Dan, Internet va korporativ tarmoqlarga joylash orqali tijorat maqsadida foyda

268 / SIFATLI TAʼLIM NIMADAN BOSHLANADI?

---

269 / SIFATLI TAʼLIM NIMADAN BOSHLANADI?
«Boʻpti, bizga 25 foiz chegirma qilib bering, shunda otkat-
dan qutulasiz», — dedik.
Keyin darsliklarning mualliflarini chaqirtirdik. Oʻzim-
cha ularga «Bunaqa koʻp yozishni bas qilinglar…» mazmu-
nida maʼruza tayyorlab qoʻygandim. Qarasam, yigʻilgan-
lar professional mualliflar emas, oddiy oʻqituvchilar ekan. 
Endi tasavvur qiling, oʻqituvchi bir kunda qancha vaqti-
ni maktabda oʻtkazadi? Uyida ham nazorat ishlari, uyga 
vazifalarni tekshiradi, oʻzi darsga tayyorlanadi. Qarab-
sizki, darslik yozishga umuman vaqti ortmaydi. Bechora 
faqat kirish soʻzini boshqatdan yozadi, tamom. Bu darslik-
lar boshidayoq sovet paytidagi kitoblardan koʻchirilgan,
u yer-bu yerga oʻzgarish kiritilgan, baʼzi joylari olib tash-
langan, nimadir qoʻshilgan, kesilgan, ulangan, xullas, ras-
vosi chiqarilgan. Yana yil sayin battar rasvosi chiqarilave-
radi. 
Bir misol keltiraman. Maʼlum boʻlishicha, davlat darslik 
ishlab chiqishga buyurtma berib, buning uchun haq toʻ-
lar ekan. Ammo mualliflik huquqi buyurtmachida emas, 
mualliflarda qolarkan. Boshqa joyda shu ish uslubi toʻgʻ-
ri boʻlar, lekin davlat buyurtmasida emas-da, baraka top-
kurlar! 
Demak, bironta darslik davlat mulki hisoblanmas ekan! 
Mualliflarga Xudo berib qolibdi: darslikni chop qilish 
uchun albatta ulardan ruxsat olinar ekan. Bir darslikning 
muallifi vafot etibdi, mualliflik huquqi meros boʻyicha 

---

270 / SIFATLI TAʼLIM NIMADAN BOSHLANADI?
 Shuning uchun koʻp darsliklarning sifati tushib ketib-
di. Maktablarga deb har qancha muhtasham binolar qurib 
tashlamaylik, u yerda qanchalik zamonaviy innovatsiyalar-
ni joriy qilmaylik, maktab dasturi, oʻquv metodikasi yaxshi 
boʻlmasa, taʼlim tizimi ijobiy tarafga oʻzgarmaydi.
farzandlariga oʻtibdi. Farzandlari esa bu merosni boʻ- 
lisha olmay, sudlashib yurishganmish. Darslik chop qili-
nishi kerak, huquq egalari esa oʻzaro kelisholmay, bunga 
ruxsat bermayotgan emish! Gʻirt ahmoqgarchilik! Bolalar 
maktabda darslik poylab oʻtirishibdi, bu yoqda muallif-
ning bolalari meros talashib yotibdi.
Xalq taʼlimi vazirligi maktab formasini joriy qilmoq-
chi boʻlgani qanchalik asabga teggani esimda. Ayni qat-
tiq kirishib, darsliklar bilan shugʻullanayotgan vaqtim edi. 
Saida bilan oʻz fikrimizni bildirdik: hoy baraka topkurlar, 
tuzukroq darsliklarimiz yoʻq, metodikamiz yoʻq, oʻqituv-
chilarimiz yetishmaydi, siz boʻlsangiz kiyim haqida qay-
gʻuryapsizmi? Mayli, Toshkentda yashaydiganlar bir amal-
lab bolasiga yangi forma sotib olar. Lekin boshqalar-chi? 
Oilada bir emas, bir necha oʻquvchi-farzand boʻlsa-chi?
Maktab formasi bekor qilingandan keyin, baʼzi toʻqi-
machilar norozi boʻlib chiqishdi. «Ha, tinchlikmi?» desak, 
maktab formasini tikish bozori allaqachon taqsimlab qoʻ-
yilgan ekan, hatto gazlama-yu furnitura yetkazib beruv- 
chilar aniq emish. Chunki hammasi bitta qoʻldan oʻtar-
kan! «Biz maktab formasini allaqachon tikib qoʻyganmiz, 

---

271 / SIFATLI TAʼLIM NIMADAN BOSHLANADI?
endi qayoqqa boramiz, kimga sotamiz?», — deyishyapti. 
Boradigan «adres»ni chiroyli qilib tushuntirib qoʻydik. 
Otang bozor, onang bozor! Yurtimiz allaqachon bozor 
munosabatlariga oʻtib boʻlgan.
 Xullas, Vazirlar Mahkamasining qarori qayta koʻrib 
chiqilib, oʻzgartirildi, maktab formasi bekor qilindi, shun-
ga erishdik. Shuningdek, biz Vazirlar Mahkamasining yana