Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Тарқалиши. Жануб парвонаси Марказий Осиё, Қозоғистон, Украинада, Россиянинг жануби-шарқида, Эрон, Афғонистон, Ҳиндистон, Жанубий ва Ўрта Европа, Кичик Осиё, Шимолий Африка, Шимолий Америка ва Австралияда учрайди.
Таърифи. Капалагининг катталиги қанотларини ёзганда 13-18 мм келади. Олдинги қанотлари камбар, асосий ярми сарғиш ёки хира оқ, учидаги ярми жигар рангда бўлади. Қанотининг шу жигар ранг ярмида кўндалангига кетган иккита тўқ қўнғир доғи бор, у қўрғошиндай ялтираб туради. Кейинги қанотлари хира оқ бўлиб, ташқи чеккаси қорамтир рангда; пастки лаб пайпаслагичларининг сўнгги бўғими пастга қийшайиб чиққан. Тухуми овал шаклда, 0,5 мм чамаси узунликда, ранги оқ ёки оч сариқ.
Қуртининг узунлиги 13 мм гача етади, ранги сарғиш, боши оч жигар рангда, жағлари қорамтир, танасининг биринчи сегменти устида зарғалдоқ қалқони бор. Унинг танаси ва боши яккам-дуккам оч рангдаги қиллар билан қоплаиган, танасининг учида эса бу туклар зичроқ жойлашган.
Ғумбагининг узунлиги 6,2-9,0 мм, ранги аввал сариқ бўлиб, кейин қораяди ва капалак чиқишидан олдин жигар ранг тусга киради. Кўзи қора. Қорнининг учида гажак бўлиб тугайдиган илмоқлари бор. Хартумининг тавақалари (пастки жағлари) орасида лаб пайпаслагичларининг бошланғичи кўриниб туради.
Ҳаёт кечириши. Парвона асосан қуртлик ва қисман ғумбаклик стадиясида қишлайди. Апрел ўрталаридан вояга етган капалаклар пайдо бўла бошлайди. Сўнгги наслнинг капалаклари декабрда учишдан тўхтайди. Капалаклар тунда ҳаёт кечиради, кундуз кунлари қоронғи жойларга кириб олади. Тунда чироққа учиб келмайди. Капалак 3-12 кун яшайди. Урғочиси шу вақт ичида 200 тача тухум қўяди. Тухумларини биттадан тарқатиб қўяди, озиқ-овқат етишмагандагина тўп-тўп қилиб қўяди. Капалак тухум қўйиш вақтида қуруқ сабзавот ёки мева уюмининг ичкарисига киради, идиш ёки қопда турган озиқ-овқатга, ҳатто 2 миллиметрли ёриқдан ҳам кира олади. Тинч турган капалак нарсанинг пастки томонига, баъзан эса ён томонига қўнади, устига қўнмасликка ҳаракат қилади.
Парвона тухумини мева ва донларнинг асосан пастки юзасига, меваларнинг ёрилган ва буришган жойларига, донларнинг эгатчаларига қўяди. Омбор парвонаси тухумини ўрик, нок ва шафтолининг ортиқча қуритилган меваларига эмас, балки миёна қуритилган меваларига қўяди ва уни субстрактга ёпиштириб, сал босиб қўяди.
Тухумдан 2,5-3,5 кунда қурт чиқади, ёш қуртлар жуда серҳаракат бўлади, 0,3-0,5 мм ли тешиклардан ўтиб кетади. Қуруқ мева ёки ун солинган қоплардаги тухумлардан чиқувчи қуртлар биринчи куни қопнинг ичида бўлади, иккинчи кундан бошлаб ўргимчак ипини тўқийди, тезагани шу ипга бириктириб қўяди; кейинчалик қуртлар ўргимчак ипини найсимон шаклда ясаб, унинг ҳимоясида яшай бошлайди.
Қурт безовта қилинса, аввал ўргимчак ипининг остидан ўрмалаб чиқади, кейин яна тез беркиниб олади. Баъзан қуртлар, айниқса ёшлари, тезаклар билан беркитилган ва ўргимчак ипидан тўқилган найчасини ташлаб кетиб, янги жойда янги ўргимчак ипини тўқий бошлайди. Ўргимчак ипидан тўқилган найча ун, дон ёки қуруқ мева ва сабзавотларда яшайдиган қуртлар учун характерлидир, мева ёки конфет ичига кириб олган қуртлар эса ўргимчак ипидан найча қурмайди.
Қуртларнинг ривожланиш даври бир ойдан икки ойгача давом этади; шу даврда уч марта пўст ташлайди. Қуртлар қуритилган олчадан кўра туршакда озиқланганда тезроқ ривожланиши қайд қилинган (Архангельский).
Қуртлар ярим тиниқ пилла ичида, баъзан эса очиқда ғумбакка айланади. Парвонанинг пронимфа фазаси ёзда баъзан 20 кунгача чўзилади. Ғумбаклик стадияси 8-10 кун давом этади. Насл бериш паври 40 кундан 65 кунгача чўзилади (қишки уйқу даври бундан мустасно) Парвона йил бўйи 3-4 та насл беради. Парвона асосан омбор, складларда ва турар жой биноларида ҳаёт кечиради, лекин улар очиқ табиатда ҳам учрайди.
Парвонанинг кўпгина қуртини складларда, турар жой биноларида у билан бирга яшайдиган ва braconidae оиласига кирадиган пардақанотли паразитлар қириб туради.