Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Металлсимон томчи капалак
Phytometra confusa Steph.
Зарари. Металлсимон томчи (металловидная капля) қурти лалми зиғир, жавдар, махсар ва канакунжут ўсимликларига анча жиддий зарар етказади.
Тарқалиши. Бу ҳашарот Марказий Осиёда, Кавказ ортида, Жанубий Сибирдан Япониягача бўлган ҳудудларда, Россиянинг Европа қисмининг жанубида, Европанинг ўрта ва жанубий қисмида ва Кичик Осиёда учрайди.
Таърифи. Капалаги қанотини ёзиб турганда 32-40 мм келади; олдинги қаноти тўқ бинафша ранг-кул тус бўлиб сарғиш-малла рангда товланади; олдинги қанотининг ўртасида томчисимон чўзиқ кумуш кўринишли доғи бўлади; қанот ўртасининг ости қорамтирроқ; қанотининг олдинги ташқи четида ҳам тўқ кул тус йўли бор; қанотининг орқа чети бўйлаб томчисимон доғдан бошлаб энсиз равшан йўл ўтади.
Қуртининг бўйи 4 см га етади; туси яшил бўлиб, орқасидан чети оқиш чизиқли учта қорамтир йўл узунасига ўтади; бу йўлларнинг ўртадагиси тўғри, икки четдагиси илон-изи. Қуртнинг икки биқинида, нафас олиш тешиклари чизиғи устида оқиш йўл бор. Қуртнинг боши қора. Қуртда фақат уч жуфт (тўртинчи, бешинчи ва сўнгги қорин сегментида) сохта оёқ бўлганидан, қурт худди олма қурти сингари ҳаракат қилиб юради, яъни қурт танасининг олдинги қисмини олдинга ташлайди, кўкрагидаги чин оёғи бирор нарсани ушлаб олади, шундан кейин танасининг кейинги қисмини тортиб олади. Ғумбаги оч жигар рангда; қорин томонининг юқорисида илмоқчали булавкасимон дўмбоқча бор.
Ҳаёт кечириши. Бу ҳашарот капалаги далада апрел охири-май бошида пайдо бўлади; тухумини май ойида барг орқасига битта-биттадан тарқоқ ҳолда қўяди. Капалак тухумини экинлардан бошқа баъзи бегона ўтларга ҳам қўяди; аммо бунда кўпинча зиғир ўсимлигини танлайди. Тухумдан уч-беш кун ичида қурт чиқиб ўсимлик барги, ғунчаси, гули ва мевасини еб яшайди; бунда айниқса зиғирнинг ғунчаси ва ёш чаноқлари кўп шикастланади.
Қурт ўсимликда ўргимчак ипларидан ҳавол пилла ясаб, унинг ичида ғумбакка айланади. Ғумбаклик даври олти-саккиз кунга чўзилади. Бу ҳашаротнинг қайси стадияда қишлаши ҳамда бир йилда нечта авлод ҳосил этиши ҳозирча аниқланган эмас.
Кураш чоралари. Бу ҳашаротга қарши одатдаги агротехник тадбирлардан бошқа яна кимёвий дорилар ҳам қўлланилади; ҳашарот тушган экинларга барий хлорид эритмаси гектарига 750-1000 л ҳисобидан пуркалади; эритма, сувнинг ҳар литрига 35-50 г дан барий хлорид қўшиб тайёрланади. Экиннинг ҳар гектарига 15-30 кг дан ДДТ (фақат ўсимлик гуллашдан олдин) ёки гексахлоран дустини чангласа ҳам яхши натижа беради.