Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Дуккаклилар куяси
Anacampsis anthlidella Hb.
Зарари. Дуккаклилар куяси соя, ерёнғоқ, беда экинлари баргини шикастлайди; бунда барг шапалоғининг бир қисми нобуд бўлади. Марказий Осиёда бу зараркунандадан бўладиган зарар, одатда унчалик хавфли эмас, бу куя жуда кўпайиб кетган тақдирдагина унга қарши кураш зарурияти туғилади; масалан, 1929 йилда Тошкент яқинидаги айрим ерёнғоқ далаларида ўсимлик баргининг бир қисми шу зараркунандадан нобуд бўлган эди, бундай кезларда унга қарши кураш уюштирилади.
Тарқалиши. Дуккаклилар куяси Марказий Осиёда, Кавказда, Россиянинг Европа қисмининг жанубий минтақаларида ва Ғарбий Европада учрайди.
Таърифи. Капалаги қанотини ёзиб турганда 10 мм келади, туси қўнғир, айрим жойлари металлсимон ялтираб туради. Олдинги қанотининг ўртасига яқин жойида (юқорироғида) оқиш белбоғ бор; олдинги қаноти энсиз, кейинги қаноти трапециясимон чўзилган бўлиб, юқори томони ингичкалашган; сиртқи чети кертикли. Олдинги ва кейинги қанотларида узун шокила бор.
Қурти (личинкаси) қўнғир-кул тусда; танасининг олдинги сегментларида хитинлашган дағал туклар иккига айрилган бўлади; қуртнинг мана шу дағал туки, боши ва кўкрак оёқлари танасининг асосий рангидан қорароқ. Қуртнинг танаси майда дўмбоқчаларга ўрнашган оқиш тукчалар билан сийрак қопланган.
Ҳаёт кечириши. Дуккаклилар куясининг қандай ҳаёт кечириши яхши текширилган эмас. Бунинг қурти дуккакли ўсимликларнинг кўпида яшаши мумкин; бедада, ерёнғоқда ва сояда бу куя оддий ҳашарот ҳисобланади; шунинг учун ҳам бу баъзан беда ёки соя куяси деб юритилади.
Бу зараркунанда Марказий Осиёда экинларга май ўртасидан ва июн бошларидан бошлаб зарар етказади.
Тухумдан янги чиққан қурти барг этига (баргининг устки ва остки пўсти орасига) кириб олади; баргнинг бу жойи дастлаб оқиш доғ шаклида бўлади, кейинчалик бу доғ сарғиш тусга кириб қурийди, барг худди куйганга ўхшаб кўринадн. Бундай ҳолларда барг кўпинча ҳимарилиб, кейинчалик унда ёриқлар пайдо бўлади. Барг қаттиқроқ шикастланганида у тўкилиб тушади. Каттароқ ёшдаги қуртлари барг сиртида яшаб, иккита баргни бир-бирига ёки битта баргни букиб ўргимчак иплари билан бириктиради; мана шу ерда ғумбакка айланади.
Кураш чоралари. Бунга қарши курашда экин теварагида пайдо бўлган ёввойи дуккакли ўтларни йўқ қилиб туриш катта аҳамиятга эга. Экинда бу зараркунанда кўплаб пайдо бўлганида, ҳосилни йиғиб-териб олишдан камида 20 кун олдин экиннинг гектарига бир литр сувга 1,5 г анабазин сульфат ёки 1,0 г никотин сульфат ва 3 г совун қўшиб пуркаш ёки 5 фоизли никодуст, ёки 7 фоизли анабадуст аралаштириб вояга етган қуртларга қарши ишлатса бўлади. Бундан ташқари, гектарига 10—12 кг ҳисобидан кальций арсенат дусти чанглаш ёки 1 л сувга 3 г кальций арсенат аралаштириб, ёки 1 л сувга 1 г париж кўки ва 2 г сўндирилган оҳак аралаштириб (гектарига бу суюқликлардан 1000—1500 л) пуркаш зарур.