Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Тут узунмўйлов қўнғизи
Тrichoferus Сamреstris Ғаld.
Зарари. Бу қўнғиз тут дарахтининг жиддий, зараркунандасидир. Баъзи ҳудудларда, масалан Бухоро вилоятининг Шофиркон ва Жондор туманларида тут дарахтлари ҳатто ялписига нобуд бўлган (Махновский). Тут узунмўйлов қўнғизининг личинкалари тут дарахтидан ташқари олма дарахтига ҳам зарар етказгани маълум.
Тарқалиши. Зараркунанда Марказий Осиё, Қозоғистон ва Шарқий Осиёда тарқалган; бу қўнғизнинг тарқалган ареали бир-биридан, ажралган бир неча манбани ўз ичига олади. МДҲда бу ҳашаротлар Ўзбекистон, Тожикистон, Қирғизистон, Қозоғистон, Шарқий Сибирь ва Узоқ Шарқда маълум.
Таърифи. Вояга етган қўнғизларнинг узунлиги 11 мм дан 20 мм гача боради, шу билан бирга урғочилари эркакларига қараганда анча йирикроқ бўлади. Бошининг .ўртасида узунасига кетган эгатлар бор. Эркакларининг мўйловлари қанотустликларининг учига салгина етмайди, урғочиларининг мўйловлари қанотустликларининг ўртасидан сал наригача ёки учдан икки қисмгача давом этади. Эркаги олдининг орқа қисми кўндаланг, бир оз бўртган, ёнларининг ўртаси қабариқ бўлиб, олдинги томони орқа томонига нисбатан кўпроқ торайган. Урғочиси олдининг орқа қисми торроқ, бўйи энига қараганда бир оз калта ва ҳатто баравар, ёнлари бир оз кенгайган бўлади. Эркакларининг сони урғочисиникига қараганда йўғонроқдир.
Қўнғизларнинг қанотустликлари чўзиқ, параллел бўлиб, учи кенгайиб юмалоқланган, чок бурчаги одатда тишчага ўхшаб туртиб чиқиб туради. Қанотустликлари нуқталар билан текис қопланмаган бўлиб, чуқурроқ нуқталари, бор, шу билан бирга нуқталар орасидаги масофа нуқталарнинг ўзидан каттароқ.
Қўнғизларнинг ранги қўнғир ёки тўқ қўнғир, оёқлари ва мўйловлари қизғиш-қўнғир, танасининг рангидан очроқ бўлади. Танасининг уст томони бир хил узунликка ва бир хил қалинликка эга бўлмаган кул ранг, оч қўнғир ёки сарғиш сийрак туклар билан қопланган. Узун туклар қорамтирроқ бўлиб, анча текис жойлашган, калтароқ туклар эса очроқ бўлиб, кичкина кўндаланг доғчалар шаклида тўпланиб туради. Туклар тана тузилишини яшириб қўймайди. Танасининг пастки томони тилла ранг қўнғир ёки сарғиш тусли сийрак тук билан қопланган. Эркак қўнғиз мўйловининг дастлабки 5-6 бўғимидаги ва урғочи қўнғизининг 3-4 бўғимидаги туклар қолган бўғимлардаги тукларга қараганда қалинроқ.
Қўнғизлар ривожланишининг бошқа фазалари таърифланмаган. Тут узунмўйлов қўнғизи личинкаларининг умумий белгилари Наманган узунмўйлов қўнғизининг таърифида берилган.
Ҳаёт кечириши. Тут узунмўйлов қўнғизининг биологияси деярли ўрганилмаган. Бу ҳашарот асосан сийрак кўчат ва дарахтлар орасида яшайди. Қўнғизлар кечқурун учади. Баъзан улар электр лампасининг ёруғига учиб келади. Имаголик стадияси узоқ давом этади. Бухоро вилоятида бу стадия июнда бошланиб, августда тугайди. Қўнғиз тухумини дарахтларнинг танаси ва шохларига қўяди. Личинкалари дарахт пўстлоғини ва унинг остидаги қаватни ўйиб, илон изи йўл очади.