D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

xususiyati, uni hujjatlashtirishga asoslanganligi, hujjatlar esa yu­ridik kuchga ega bo‘lishidir.
Hujjatlashtirish mamlakatda qabul qilingan huquqiy, me’yoriy qonun- qoidalar asosida amalga oshiriladi. Ularga amal qilinmasa hujjatlar yuridik kuchga ega bo'la olmaydi.
Belgilangan qonun - qoidalarsiz xo'jalik faoliyatini nazorat qi­lishni amalga oshirib bo'lmaydi.
Demak, buxgalteriya hisobining yana bir nihoyatda muhim xususiyati hisob yuritishni qabul qilingan qonun-qoidalar asosida olib borilishidir.




Ko‘rinib turibdiki, o‘qituvchi dars berish, o‘qitish metodlarini tanlar ekan, albatta, ana shu xususiyatlami hisobga olishi lozim.
Buxgalteriya fanida o'quvchi-talabalar hujjatlashtirishni o'rganish uchun bu jarayonni amalda o‘zlari bajarishlari shart.
0‘qituvchi o‘quv jarayonida ana shunday ko‘nikmani shakllan- tiradi. Buning uchun o‘qituvchi samarali metodlarni tanlashi va qo‘Hashi zarur. Eng asosiysi, nazariy darsda o'tilganlami amaliy dars(seminar)larda bevosita hujjatlar bilan ishlab, to‘ldirish va hi- sob-kitobni amalga oshirishni tashkil etish zarur.
Masalan, korxona kassasigl naqd pullarni qabul qilish KO-1 sliaklidagi kassa kirim orderi bilan amalga oshiriladi. U ikki qismdan iborat: kirim orderi (blankaning chap qismi) va unga oid kvitansiya (o‘ng qismi). Kassa kirim orderini buxgalteriya yozib beradi va bosh buxgalter yoki u vakolat beigan shaxs tomonidan imzolanadi.
Buni o‘rganishni faqat kassa kirim orderining blankasini ko‘rib, uni to‘ldirilish orqali amalga oshirish mumkin. Buning uchun bu blankani slayd tarzida tayyorlab, namoyish qilamiz hamda tarqatma material tarzida talabalarga tarqatib, uni to‘ldirish tartibini tushun- tiramiz.

kun (число)			ov (месяц)
6			aprel
	Korrespondenf hisob, subhisobi Koppecnoat нрухишгй счёт, субсчет	Analitik hisob shifri. Шифр- анолктнчес. учета		Sum- masi. Сум­ ма	Maqsadli topshiriq kodi. Код Це­левого наз­начал»
				12000

Olindi (Принято ст хнсоб-кятоб счстилши
Asos (Основание)


_ О'р ikki flgg£ uL'tn 00 tivin _


so’z bilan (прописью)


korxona, lashkilol (предприятие, организация)
№ kirim g'azna orderiga
CHIPTA (KVITANSIYA) (Квитанция к приходному кассовому ордеру)
Olindi (Принято от) х/к счстилан
To‘Jandi (Отплачено) Safer
XaraiaUari uchun


О 'п ikki mine so’m


so‘z bilan (прописью)


]2Q0i) so’m (so m) (Ki tiy.(tiy.)
* J.» anrel _ 20M.O⁴.
Bosh (katta)
hisobchi


Ilova (Приложение)


Главный (старший)
Бухгалтер
G 'aznachl


imzo
_im/o


Bosh (kalta) hisobchi
Главный (старший) бухгалтер


Qabul qilgan g'azaacbi Получил пассяр


Кассир


Barcha talabalar to'ldirib bo‘lgach, kirim orderining to‘g‘ri to‘ldirilgan variantini tarqatamiz yoki slaydni namoyish qilamiz. Talabalar taqqoslab o‘z xatolarini to‘g‘rilab chiqishadi.
Kichik guruh yetakchilari guruh a’zolari qanday xatoliklarga yo‘l qo‘yishgani haqida axborot berishadi.
Kirim orderini kassaga topshirishda oldin, albatta, kirim va chiqim hujjatlari maxsus jurnalda qayd qilinishi lozim.
Kassa kirim orderini pul topshirayotgan shaxslar qo‘liga berish taqiqlanadi. Kirim orderi ijro etish uchun bevosita kassaga topshiri- ladi. Bu yerda kassir orderning to‘g‘ri rasmiylashtirilganligini, bosh buxgalterning imzosi borligi va haqiqiyligini tekshiradi, pulni qabul qiladi, kirim orderi va kvitansiyani imzolaydi. Pul topshirgan shaxs­ga kvitansiyasi beriladi. Kassa kirim orderi bo‘yicha pullar faqat ushbu hujjat toMdirilgan kunda qabul qilinadi.
Bankdagi hisob-kitob schyoti va boshqa schyotlardan kassaga naqd pul kelib tushganida ham kassa kirim orderi tuziladi va uning kvitansiyasi to‘ldiriladi. Kvitansiya hisob-kitob schyotidan pullarni hisobdan chiqarish uchun bank muassi.sasi ko‘chirmasiga qo‘shib qo‘yiladi.
Naqd pullar kassadan kassa chiqim orderlari yoki kassa chiqim orderlarining o‘rnini bosadigan, maxsus shtamp bilan bosilgan




boshqa hujjatlar (to‘lov qaydnomalari, pul berish uchun ariza, hi­sob varaqlar va hokazo) asosida beriladi.
0‘quvchi-talabalar mazkur blankani to'Idirib bo‘lgach, o‘qituvchi to‘g‘ri to'ldirilgan blankani namoyish etadi va har bir ta- labadan to‘ldirish jarayonida xatosi bor-yo‘qligini tekshirib chiqishga topshiriq beradi. Bu topshiriqni bajarib boigach, har bir talaba individual yoki kichik guruhlar miqyosida o‘z fikrlarini bildirishi mumkin. Yoki aytaylik, buxgalteriya hisobi fanidan hisob- kitob schyoti bo'yicha muomalalar hisobi mavzusini o‘tganda, al- batta, to‘lov talabnomasi va to‘lov topshiriqnoniasi to'g'risida to‘xtalib o'tish lozim.
Korxona va taslikilotlar bilan hisob-kitoblarda ular o'rtasida ko'zda tutilgan to'lov shakliga bog'liq holda hujjatlar qo'llaniladi. Agar shartnomada korxonaning o'zi qarzini mol yetkazib beruv- chilar, pudratchilar va turli tashkilotlarga o'tkazishi ko‘zda tutilgan bo'lsa, to'lov topshiriqnomasi yoziladi.
To'lov topshiriqnomasi korxonaning o'ziga xizmat ko‘rsatuvchi bank o'z hisobvarag‘idan muayyan summani boshqa korxonaning va shu bankdagi yoki ana shu shaharda yoxud boshqa shaharda joy- lashgan bank muassasasidagi schyotiga o‘tkazish to‘g‘risidagi top- shirig'i hisoblanadi. Bunda to‘lovchi bankka belgilangan shakldagi blankda topshiriqnoma taqdim etadi.
To'lov talabnomasi hisob-kitob hujjati bo'lib, mol yetkazib beruvchi va vositalarni boshqa oluvchilarning to'lovchiga muayyan summani bank orqali to‘lash to'g'risidagi talabini o'z ichiga oladi.
To'lov talabnomalari bilan hisob-kitob qilishda vositalarni oluv- chi unga xizmat ko'rsatuvchi bankka inkasso uchun to'lovchidan muayyan summani bank orqali to'lash talab qilingan hisob-kitob hujjatini taqdim etadi.
Talabnomalarda mol yetkazib beruvchi, albatta:

• 
  shartnoma sanasi va raqamini ko'rsatadi;
  
• 
  tovarlarni yuklab jo'natish (berish) sanasi hamda tovar - transport yoki qabul qilish - topshirish hujjatlari va transport turi, tovarlar aloqa korxonasi orqali jo'natmalar sifatida yuborilganda pochta kvitansiyalarining raqamlari ko'rsatilishi kerak;.
  
• 
  Talabnomalar 4 nusxada taqdim etiladi.
  

T/r	Mahsulot nomi	0‘lchov birligi	So'ralgan miqdor	Chiqarilgan miqdor	Narxi	Summa