D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

Tarmoqni initsializatsiyasi
. Resurslarni taqsimlashning usullaridan biri 
evristik usullar yoki tizimli modellash texnikasidan foydalanib tarmoqning 
resurslarini initsializatsiyalashdan iborat. Shuni ta‘kidlash joizki, bu usul QoS 
siyosati va trafikning profili yetarlicha ko‗p vaqt mobaynida o‘zgarmagan. Katta 
bo‗lmagan tarmoqlarda faqat qo‗llanilishi mumkin.
Xizmat ko‘rsatish sifati to‘g‘risida signalizatsiya
. Shu usulga binoan PHB 
– siyosatini amalga oshirishda ilovalar tarmoqqa RSVP signalli protokol 
yordamida xizmat ko‗rsatish sifatiga talablar to‗g‗risida xabar beradi. RSVP 
protokoli diffserv – domen kira olishni boshqarishni talab etuvchi tarmoqning yana 
bir zvenosi sifatida qaraladi.
QoS siyosat dispetcheri
. Siyosatni aniqlash trafikning oqimiga 
qo‗llaniladigan QoS darajalarini tanlashni taqozo etadi. Siyosatlar esa siyosatlarni 
tarqatish protokoli COPS (Com mon Open Policy Service)yordamida tayinlanadi. 
Bu IETF guruhi tomonidan ishlab chiqilgan. 
Navbatlarni qayta ishlash mexanizmi
FIFO - paketlarni ketma-ket 
―birinchi kelgan – birinchi bo‗lib ketadi‖ (first-in first-out-FIFO) tamoyilida 
ishlovchi oddiy navbat. Aslida, bu yerda hech qanday imtiyozlash yo‗q. 
Imtiyozli navbatlar: 
Priority Queuing (PQ) ayrim paketlarni boshqalardan 
shart qo‘yilgan imtiyozlashni ta‘minlaydi. Hammasi bo‗lib 4 ta navbat: high, 

---

150 
medium, normal va low. Qayta ishlash yuqori imtiyozli navbatdan boshlab ketma-
ket olib boriladi, va uni to‗liq tozalanishigacha imtiyozi past navbatlarga 
o‗tilmaydi. Shunday qilib, kanalning yuqori imtiyozli navbatlar bilan monopoliyasi 
yaratilishi mumkin. Imtiyozi aniq ko‗rsatilmagan trafik avtomatik ravishda 
(default) navbatga tushadi.
Ixtiyoriy navbatlar:
Custom Queuing (CQ) sozlanadigan navbatlarni 
ta‘minlaydi. Har bir navbat ucun kanalini o‗tkazish yo‘lagi boshqarishni ko‗zda 
tutadi. 17 ta navbatlar qo‗llab quvvatlanadi. Tizimli ―0‖ navbat boshqaruvchi 
yuqori imtiyozli paketlar uchun zahiralab qo‗yilgan va foydalanuvchilarga bu 
paytda yo‘l qo‘yilmaydi.
Navbatlar, birinchisidan boshlab ketma-ketlikda aylanib o‘tadi. Har bir 
navbat ―hisoblagich‖ga ega. Baytlar navbatda aylanib o‘tishidan oldin berilgan 
qiymat bo‘lib,qachonki navbatdan chiqib ketsa u paketning xajmiga ko‘ra 
kamayadi. Agar hisoblagich 0 ga teng bo‘lmasa navbatdagi paket to‘liq o‘tadi.