D. Q. Usmanova

 
Aktiv schyot shakli 
Kassa 
Material 
Debitorlar 
D-t K-t 
D-t K-t 
D-t K-t 
Sb 
- 
Sb 
- 
Sb 
- 
+ 
+ 
+ 
Ay.d 
Ay.k 
Ay.d 
Ay.k 
Ay.d 
Ay.k 
So 
So 
So 
Bu erda: 
Sb - boshlang‘ich saldo 
Ay.d - debetlik aylanma 
Ay.k - kreditlik aylanma 
So - oxirgi qoldiq
So = Sb + Ay.d - Ay.k 
Passiv schyot shakli 
Ish haqi bo‘yicha 
D-t K-t 
Bank krediti 
Kreditorlar 
D-t K-t 
D-t K-t 
Sb 
Sb 
Sb 
- 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
Ay.d 
Ay.k 
Ay.d 
Ay.k 
Ay.d 
Ay.k 
So 
So 
So 
So= Sb +Ay.k - Ay.d 
Mablag‘lar va ularning manbalari qoldiqlarining o‘zgarishlarini schyotlarda aks 
ettirilishini misollarda ko‘rib chiqamiz. 

---

69 
1 - misol. «Kassa» moddasi korxonalarning naqd pullarini aks ettiradi. Faraz 
qilaylik, kassada 2000 so‘m bor. Xo‘jalik mablag‘lari balansning aktivida 
ko‘rsatilganligi bois, schyotlarda ularning qoldiqlarini debetga yozish tartibi qabul 
qilingan. Demak, 2000 so‘m qoldiqni «Kassa» schyotining debetiga yozish kerak. 
SHuningdek, shunday operatsiyalar sodir bo‘lganki, ularning natijasida kassaga 
korxonvalarda birinchi operatsiya bo‘yicha 500 000 so‘m, uchinchi operatsiya 
bo‘iicha 300 000 so‘m kelib tushgan; kassada ikkinchi operatsiya bo‘yicha 600 
000 so‘m va to‘rtinchi jarayon yuzasidan 280 000 so‘m chiqib ketgan (sarflangan). 
Pullarning kelib tushishi (ko‘payishi)ni «Kassa» schyotining debetiga, ularning 
chiqib ketishi (kamayishi)ni uning qarama-qarshi tomoniga - kreditiga yozish 
kerak. Bu, kassadagi mablag‘lar harakatining yakunlarini hisoblab chiqishda naqd 
pullarni kelib tushishini qoldiqqa qo‘shish, chiqib ketishini esa ayirish uchun 
kerak. 
SHunday qilib, 500 000 va 300 000 so‘m «Kassa» schyotining debetiga, 600 
000 va 280 000 so‘m uning kreditiga yoziladi. 
Naqd pullar harakatini debeti va krediti bo‘yicha oborotlar summasi hisoblab 
chiqarilgandan keyin qoldiqni aniqlaymiz. U 22 000 so‘mga teng bo‘ladi 2 000 
[phone]). 
To‘rtta operatsiya yozilgandan keyin